Τα τελευταία χρόνια, λόγω της τεχνολογικής προόδου, της σημασίας που έχει αποκτήσει το διαδύκτιο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και λόγω των υψηλών επιπέδων που έχει φτάσει η παγκοσμιοποίηση, ο κόσμος κινείται με ταχύτατους ρυθμούς και οι διεθνείς ισορροπίες ισχύος μεταβάλλονται καθημερινώς με πολλαπλές επιπτώσεις και παράπλευρες απώλειες. Για τους ίδιους λόγους, έχει καταστεί πολύ πιο δύσκολο να αποκωδικοποιηθούν και να προβλεφθούν οι γεωπολιτικές εξελίξεις.

Δύο βασικά χαρακτηριστικά αυτής της παγκόσμιας κατάστασης πραγμάτων είναι: α) η αυξημένη συχνότητα σημαντικών γεγονότων/εξελίξεων, και β) η ενισχυμένη κρισιμότητα αυτών των εξελίξεων. [Έγραψα αναλυτικά για αυτό το φαινόμενο εδώ].

Εν μέσω μιας τέτοιας διεθνούς ρευστότητας, έχει καταστεί πιο αναγκαία η επεξήγηση – για τον απλό κόσμο αλλά και τους κυβερνώντες μιας χώρας – των όσων συμβαίνουν. Και αυτοί που καλούνται να δώσουν αυτές τις εξηγήσεις – κάποτε και τις λύσεις – είναι, τουλάχιστον αναφορικά με την (γεω)πολιτική διάσταση των πραγμάτων, οι λεγόμενοι Διεθνολόγοι. Και εγώ είμαι ένας από αυτούς.

Αυτό το άρθρο είναι το πρώτο μιας σειράς άρθρων που αποφάσισα να γράψω σχετικά με τις εμπειρίες μου και την δική μου οπτική των πραγμάτων σαν Διεθνολόγος. Η σειρά αυτή δεν θα ασχοληθεί τόσο με αναλύσεις για την διεθνή πολιτική όσο με τις διάφορες διαστάσεις του εγχειρήματος ενημέρωσης του κοινού (και όχι μόνο) για το τί πραγματικά συμβαίνει στον κόσμο. Π.χ., οι προκλήσεις των δημόσιων παρεμβάσεων (γραπτών, τηλεοπτικών, ραδιοφωνικών, συνεδριακών), ο ρόλος της δημοσιογραφίας και των ΜΜΕ, τα λάθη και οι αστοχίες του αναλυτή-διεθνολόγου, η ψυχοσύνθεση, η ψυχολογία, τα κίνητρα και οι στόχοι του, η αντίδραση του κοινού, ανέκδοτες ιστορίες από συναναστροφές με επώνυμους του χώρου και με απλούς πολίτες, και πολλά άλλα.

Εκτός από αυτό το πρώτο άρθρο, τα υπόλοιπα θα είναι σύντομα και θα καταπιάνονται με συγκεκριμένα θέματα κάθε φορά, ενώ θα προσπαθήσω να γράφω σε εβδομαδιαία βάση. Στόχος μου δεν είναι να περιαυτολογήσω για σκοπούς αυτό-επιβεβαίωσης (self-verification). Κάθε άλλο. Επιδιώκω, μεταξύ άλλων, την αυτοκριτική αλλά και την καταγραφή των αδυναμιών μου. Βασικό κίνητρό μου υπήρξε το γεγονός ότι μια μεγάλη μερίδα του κόσμου δεν αντιλαμβάνεται τί σημαίνει για έναν Διεθνολόγο, ο οποίος σέβεται την δουλειά του, να προσπαθεί – με αντικειμενικότητα – να τιμήσει το βήμα που του δίνεται για τον σκοπό της ενημέρωσης, με αποτέλεσμα να παρεξηγεί. Πολλοί σε βλέπουν ως έναν political celebrity που γουστάρει να βγαίνει στο γυαλί και να “δοξάζεται”. Σας έχω νέα: για έναν Διεθνολόγο όπως αυτόν που περιγράφω πιο πάνω, και πιο κάτω, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.

Ελπίζω ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία θα φωτιστούν και ζητήματα που ο αναγνώστης θα βρεί σημαντικά και ενδιαφέροντα καθώς αφορούν την καθημερινότητά του σε ένα κόσμο που αυτή τη στιγμή κυριαρχείται από το χάος, τη ρευστότητα και όπου, όπως συχνά μου λένε, “δεν μπορούμε να καταλάβουμε τί γίνεται”.

Τί είναι Διεθνολόγος – Και τί Διεθνολόγος είμαι εγώ;

Με λίγα λόγια διεθνολόγος είναι αυτός που έχει σπουδάσει το – μάλλον διεπιστημονικό – αντικείμενο των Διεθνών Σχέσεων. Δεν θα μπω σε πολλές λεπτομέρειες όμως οι Διεθνείς Σχέσεις αποτελούν παρακλάδι της Πολιτικής Επιστήμης. Συνεπώς ένας Διεθνολόγος είναι εν μέρει Πολιτικός Επιστήμονας, αλλά ένας Πολιτικός Επιστήμονας δεν είναι κατ’ ανάγκη Διεθνολόγος. Απο εκεί και πέρα, κάθε Πολιτικός Επιστήμονας και κάθε Διεθνολόγος, εκτός απο τις γνώσεις του για διάφορα θέματα που άπτονται του εν λόγω αντικειμένου, εξειδικεύεται σε κάποιο τομέα.

Ένας Διεθνολόγος μπορει να εξειδικεύεται, για παράδειγμα, σε θέματα Διεθνούς Δικαίου, Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας, Διεθνούς Ανάπτυξης, Διεθνούς Ασφάλειας, Στρατηγικών Σπουδών, κτλ. Και βεβαίως εννοείται ότι κάθε ένας από αυτούς τους κλάδους έχει τις δικές του υποκατηγορίες. Επιπλέον, η εξειδίκευση μπορεί να είναι και γεωγραφική και να αφορά κάποια συγκεκριμένη περιφέρεια ή κάποια συγκεκριμένα κράτη. Αυτά τα λέω διότι, ξαφνικά, έχουν βλαστήσει διάφοροι, οι οποίοι “αυτο-βαφτίζονται” Διεθνολόγοι απλά και μόνο επειδή σχολιάζουν κάτι που αφορά τη διεθνή επικαιρότητα. Αυτό το πρόβλημα αφορά κι άλλες εξειδικεύσεις.

Γενικά, αυτό που κάνει ένας Διεθνολόγος είναι να χρησιμοποιεί διάφορα επιστημονικά εργαλεία θεωρίας και μεθοδολογίας Διεθνών Σχέσων (ανάλογα και ποιά θεωρία υποστηρίζει ο καθένας) για να αναλύσει, να κατανοήσει, και να εξηγήσει κάποιο φαινόμενο, είτε αυτό είναι κάποιο τρομοκρατικό χτύπημα, κάποια διπλωματική κρίση, κάποια ένοπλη σύγκρουση, κτλ. Τα θεωρητικά εργαλεία όμως δεν είναι αρκετά, όπως πολλοί νομίζουν. Αυτά μπορεί να τα γνωρίζει και ο κάθε πτυχιούχος Διεθνών Σχέσεων ή Πολιτικής Επιστήμης. Η πρόσθετη αξία σε μια ανάλυση έρχεται από την εξειδίκευση στο αντικείμενο της ανάλυσης. Που σημαίνει πολύχρονη μελέτη και τριβή με αυτό, προσωπική πρωτογενή, αν είναι δυνατόν, έρευνα, αλλά και συνεχή πληροφόρηση που να πηγαίνει πέρα από τα ειδησεογραφικά δελτία.

Και καταλήγω στα δικά μου. Δεν θα γράψω εδώ το βιογραφικό μου [μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ], αλλά θα αναφέρω επιγραμματικά κάποια στοιχεία. Οι πτυχιακές μου σπουδές ήταν στις Διεθνείς Σχέσεις της Μεσογείου, δηλαδή ένας συνδιασμός Διεθνών Σπουδών και Περιφερειακής επικέντρωσης. Επειδή δεν μπορούσα να ονομαστώ Διεθνολόγος με το εν λόγω πτυχίο, αλλά Μεσογειολόγος (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό), έκανα μεταπτυχιακές σπουδές στις Διεθνείς Σχέσεις με επικέντρωση στη Διεθνή Ασφάλεια και τις Στρατηγικές Σπουδές. Στο διδακτορικό μου που ακολούθησε, ασχολήθηκα σε βάθος με την θεωρία των Διεθνών Σχέσεων και της Εξωτερικής Πολιτικής (που δεν είναι το ίδιο πράγμα) και ενδιέτριψα συγκεκριμένα στην Τουρκική Εξωτερική Πολιτική και την γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής. Αξίζει να σημειώσω ότι στην τελική εργασία του πτυχίου μου – ή οποία είχε μέγεθος σχεδόν μισού διδακτορικού – ασχολήθηκα επίσης με την τουρκική εξωτερική πολιτική σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο μεταπτυχιακό ασχολήθηκα με τις εθνοτικές συγκρούσεις και τις περιπωσιολογίες της Κύπρου και της Σρι Λάνκα.

Οι σπουδές μου διήρκησαν συνολικά 8 χρόνια και κάτι ψηλά. Τα τελευταία 3-4 χρόνια των σπουδών παρακολούθησα επιπλέον σεμινάρια εξειδίκευσης στην Ηγεσία, την Διεθνή Ασφάλεια, την Επίλυση Συγκρούσεων και τη Διαχείριση Κρίσεων, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ινδία, στην Τουρκία, και στην Κύπρο. Ταυτόχρονα είχα διεξάγει πρωτογενή έρευνα στην Τουρκία με λήψη συνεντεύξεων από διάφορους γνώστες του αντικειμένου και πρώην διπλωμάτες. Εκεί ήταν που εμπειρεύτηκα και τις διαδηλώσεις του “Πάρκου Γκεζί” το 2013, και γεύτηκα τα τουρκικά δακρυγόνα, αλλά στην Άγκυρα (πλατεία Kizilay) και όχι στην Κων/πολη. Σήμερα διατηρώ ακόμα επαφές μέσω των οποίων ενημερώνομαι. Τα τελευταία χρόνια η μελέτη μου επεκτάθηκε και σε άλλα θέματα όπως η τρομοκρατία, το πολιτικό Ισλάμ, το Κουρδικό, οι συγκρούσεις σε Ιράκ και Συρία, η ενεργειακή ασφάλεια, κτλ. Τα αποτελέσματα μπορεί κάποιος να τα βρει σε διάφορες επιστημονικές και μη δημοσιεύσεις. Το βασικό μου όμως ενδιαφέρον παραμένει η Τουρκία, η εσωτερική και εξωτερική της πολιτική.

Όλα αυτά τα λέω για να θέσω μια βάση για τα επόμενα άρθρα και να εξηγήσω πως πίσω από κάθε ανάλυση υπάρχει ένα υπόβαθρο – και αυτό είναι το σωστό. Δεν αναλύω αυθαίρετα, και κατά κανόνα δεν αναλύω πράγματα και καταστάσεις που να μην γνωρίζω καλά. Σε αυτό το άρθρο περιορίστηκα σε μια εισαγωγή και στο γενικό πλαίσιο του δικού μου προφίλ. Όμως αυτό το τελευταίο σημείο, δηλαδή το ποιός αναλύει τί, θα με απασχολήσει στο επόμενο άρθρο όπου θα μοιραστώ τις σκέψεις μου για το πως/τι ξεκίνησα να σχολιάζω, που κατέληξα αλλά και για την προβληματική κατάσταση σχολιασμού και ανάλυσης στη δημόσια σφαίρα γενικότερα.

Ζήνωνας Τζιάρρας | 12/04/2018