Ο πολυμέτωπος πόλεμος στην Συρία φαίνεται ότι μπαίνει σε νέα φάση “ξεκαθαρίσματος λογαρισμών”, μείωσης των εμπλεκόμενων δρώντων και πιο ξεκάθαρου εδαφικού διαχωρισμού. Μέσα στο χάος και την περιπλοκότητα του πολέμου υπάρχουν αυτή τη στιγμή τουλάχιστον δύο σημαντικές δυναμικές που είναι υπό εξέλιξη και θα επηρεάσουν τα επόμενα στάδια.

1. Το Ισραηλινό Χτύπημα στη Χόμς

Σύμφωνα με το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας, δύο ισραηλινά F-15 διεξήγαγαν αεροπορικά χτυπήματα κατά της συριακής αεροπορικής βάσης T4 στην επαρχία Χόμς, δυτικά της Παλμύρα, μέσω του λιβανικού εναέριου χώρου (βλ. χάρτη). Αυτή ήταν η τρίτη φορά που οι ισραηλινές δυνάμεις χτυπούν την εν λόγω βάση. Ωστόσο, ενω τις προηγούμενες φορές οι στόχοι ήταν κυρίως αντιεροπορικά συστήματα, συστήματα επικοινωνίας και ένα ιρανικό κέντρο ελέγχου μη-επανδρωμένων αεροσκαφών, αυτή τη φορά, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υπάρχουν τουλάχιστον 14 νεκροί μεταξύ των οποίων και Ιρανοί ή άτομα που ανήκαν σε ομάδες υποστηριζόμενες από το Ιράν.

Αυτή η εξέλιξη κλιμακώνει ουσιαστικά τις εντάσεις και την σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν ενώ, ταυτόχρονα, της δίνει έναν πιο άμεσο χαρακτήρα. Οι “χειρουργικές”-προληπτικές αεροπορικές επιθέσεις αποτελούν, μεταξύ άλλων, πάγια τακτική του Ισραήλ το οποίο επιλέγει στοχευμένα να περιορίσει την στρατιωτική ισχύ και τις τακτικές δυνατότητες πότε του συριακού καθεστώτος, πότε της λιβανικής-σιιτικής Χεζμπολάχ και πότε των ιρανικών ή φιλο-ιρανικών αντιπροσώπων στη Συρία.

Σε αυτή τη συγκυρία, το Ισραήλ βλέπει 4 βασικά πράγματα: α) το καθεστώς Άσαντ να εδραιώνεται ανακτώντας εδάφη και εξουσία, β) το Ιράν (και οι αντιπροσώποι του) να εμβαθύνει την παρουσία και τον έλεγχό του εντός των συριακών εδαφών, γ) το φιλο-ισραηλινό κουρδικό στοιχείο να περιορίζεται χάνοντας μέρος του ρόλου του λόγω της τουρκικής επεμβατικότητας και της ρωσο-τουρκικής συνεννοήσης, και δ) τους Αμερικανούς να προτίθενται – κάποια στιγμή – να εγκαταλείψουν τη Συρία. Υπό αυτό το φώς, καθίσταται αφενός πιο επιτακτική η ανάγκη του Ισραήλ για αντιμετώπιση της νέας κατάστασης πραγμάτων η οποία δημιουργείται στην Συρία, ενώ αφετέρου, οι επιθέσεις του στοχεύουν ενδεχομένως να πείσουν τους Αμερικανούς να αναθεωρήσουν τη στάση τους αλλά και να επιστήσει την προσοχή των Ρώσων στις δικές του ανησυχίες/προθέσεις.

2. Η Αμερικανική Παραμονή με Πρόθεση Απόσυρσης, τα Χημικά και οι Γάλλοι

Βέβαια, δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς την πιθανότητα οι ισραηλινές επιθέσεις να έγιναν και σε συντονισμό με τους Αμερικανούς στα πλαίσια της Δυτικής αντίδρασης στην τελευταία επίθεση χημικών από το καθεστώς Άσαντ (που δεν ήταν η πρώτη) κατά αντικαθεστωτικών δυνάμεων κοντά στη Δαμασκό – στην Ανατολική Γκούτα (βλ. χάρτη).

Ο Αμερικανός πρόεδρος “τουίταρε” – ως είθισται – ότι ο Άσαντ θα πληρώσει “μεγάλο τίμημα” για αυτή του την πράξη. Την Δευτέρα, 9 Απριλίου 2018, αποφάσισε μαζί με τον Γάλλο Πρόεδρο ότι η χημική επίθεση όντως έλαβε χώρα και ανακοίνωσαν από κοινού ότι θα εργαστούν για να αποδωθούν ευθύνες. Την ίδια μέρα θα συνεδριάσει εκτάκτως δύο φορές το Συμβούλιο Ασφαλείας το ΟΗΕ, για αντικρουόμενους λόγους. Η μια συνεδρία θα γίνει μετά από αίτημα της Ρωσίας για σύγκλιση του 15μελούς συμβουλίου “Διεθνών Απειλών για την Ειρήνη και την Ασφάλεια”. Η δεύτερη έχει συγκλιθεί από τις ΗΠΑ, την Γαλλία, τη Βρετανία, τη Σουηδία, την Πολωνία, την Ολλανδία, το Κουβέιτ, το Περού και την Ακτή Ελεφαντοστού αναφορικά με τη χημική επίθεση.

Many dead, including women and children, in mindless CHEMICAL attack in Syria. Area of atrocity is in lockdown and encircled by Syrian Army, making it completely inaccessible to outside world. President Putin, Russia and Iran are responsible for backing Animal Assad. Big price…

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) April 8, 2018

Αυτό που αναμένουμε είναι το κατά πόσο θα ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για κυρώσεις ή άλλες δράσεις κατά του καθεστώτος Άσαντ, αν θα υπάρξει κάποια συνεννόηση μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, ή αν, στην απουσία ουσιαστικής απόφασης, οι ΗΠΑ και άλλοι σύμμαχοί τους όπως η Γαλλία θα αναλάβουν μονομερώς κάποιες δράσεις. Ανεξαρτήτως αποτελέσματος, ο αντίκτυπος στην εξέλιξη του πολέμου θα είναι σημαντικός.

Το όλο σκηνικό έρχεται μόνο μερικές μέρες μετά την εκφρασμένη πρόθεση του Αμερικανού Προέδρου για σύντομη απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία και την μεταστροφή του μετά από πιέσεις του αμερικανικού στρατιωτικού κατεστημένου για παράταση της παραμονής μέχρι την ολοκληρωτική ήττα του Ισλαμικού Κράτους και την διασφάλιση της σταθερότητας στη Συρία. Σε αντίδραση των αμερικανικών προθέσεων ο Γάλλος Πρόεδρος, Μακρόν, έκανε κάποιες δηλώσεις που προκάλεσαν αίσθηση. Ότι δηλαδή θα ενισχύσει την γαλλική παρουσία στην Συρία, προς υποστήριξη του κουρδικού στοιχείου, την αποτροπή των περαιτέρω τουρκικών επιχειρήσεων και την ασφάλεια της βορείου Συρίας.

Βασικές ανησυχίες της Γαλλίας φαίνεται να είναι οι εξής:

• Το κενό που μπορεί να δημιουργηθεί με την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων και το πως αυτό μπορεί να τύχει εκμετάλλευσης από την Τουρκία, το Ιράν, το συριακό καθεστώς και την Ρωσία.
• Η κατάληψη του Αφίν και το μέλλον των Κούρδων. Συγκεκριμένα, η Γαλλία ανησυχεί ότι επιπλέον ήττες των Κούρδων, ή απόσυρσή τους, π.χ. από την πόλη Μανπίτζ, μπορεί να οδηγήσουν στην απελευθέρωση μεγάλου αριθμού φυλακισμένων τζιχαντιστών και στην επιστροφή τους στην Ευρώπη (και την Γαλλία), με αυξημένο το ρίσκο για νέες τρομοκρατικές επιθέσεις.
• Δεδομένου ότι η Γαλλία διατηρεί ισχυρή την θέση ότι ο Άσαντ πρέπει να αντικατασταθεί, ανησυχεί ότι η απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων μπορεί να επιτρέψει νέα προέλαση του συριακού καθεστώτος και την κατάληψη νέων εδαφών – κάτι που θα ενίσχυε τη θέση του και θα καθιστούσε την ανατροπή Άσαντ ακόμα πιο δύσκολη.
• Πιο γενικά, η Γαλλία επιδιώκει άλλα δύο πράγματα: α) την υιοθέτηση μιας πιο εξωστρεφούς εξωτερικής πολιτικής και την επέκταση της γαλλικής σφαίρας επιρροής δια της προβολής ισχύος και την αυξημένη διπλωματική (ή και στρατιωτική) εμπλοκή εκτός συνόρων, και β) την απόκτηση λόγου και ρόλου στην διαμορφωθείσα τάξη πραγμάτων στη Συρία που περιλαμβάνει, εκτός της πολιτικής και συνταγματικής διάστασης, την διάσταση της μετα-πολεμικής ανοικοδόμησης της χώρας με ό,τι αυτή συνεπάγεται.

Εντουτοις είναι ιδιαίτερα αμφίβολο το κατά πόσο μπορεί η Γαλλία να παίξει αυτό τον ρόλο. Σίγουρα διπλωματικά και οικονομικά θα μπορούσε να έχει κάποια επιρροή. Σε ό,τι αφορά το τακτικό επίπεδο, η Γαλλία έχει ήδη κάποιες βάσεις στη βόρεια Συρία (ανατολικά του Ευφράτη) και υπολογίζεται ότι διατηρεί μια δύναμη μεταξύ 100 και 200 ατόμων που αποτελείται από ειδικές δυνάμεις, αλεξιπτωτιστές και πεζοναύτες. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι αυτή η δύναμη βρίσκεται εκεί εντός των πλαισίων του Διεθνούς Συνασπισμού κατά του Ισλαμικού Κράτους. Επίσης σημαντικό είναι το ότι οι δηλώσεις του Προέδρου Μακρόν σημείωσαν πως η όποια γαλλική δύναμη σταλεί στην Συρία θα συνεχίσει να επιχειρεί εντός των πλαισίων του Διεθνούς Συνασπισμού.

Συμπερασματικά για τις γαλλικές προθέσεις:

• Η Γαλλία δεν έχει ούτε τις δυνατότητες, ούτε την πρόθεση, ούτε το διπλωματικό-πολιτικό κεφάλαιο για να αντικαταστήσει τις αμερικανικές δυνάμεις στη Συρία και να γεμίσει το κενό ισχύος που θα δημιουργηθεί σε περίπτωση απόσυρσής τους.
• Μια δύναμη μερικών εκατοντάδων Γάλλων στρατιωτών δεν θα αποτελούσε αποτρεπτική δύναμη ούτε για την Τουρκία ούτε για το συριακό καθεστώς στο σενάριο απόσυρσης των Αμερικανών.
• Θα ήταν πρακτικά δύσκολο, οικονομικά πολυέξοδο και σχεδόν άσκοπο διπλωματικά να μπεί η Γαλλία – από μόνη της – στη διαδικασία παροχής αεροπορικής ή άλλης υποστήριξης από θαλάσσης στη βόρεια Συρία, δεδομένου ότι τόσο ο εναέριος χώρος της Συρίας όσο και τα δυτικά της παράλια ελέγχονται από τη Ρωσία.
• Αυτό που είναι πιθανόν είναι η ενίσχυση των γαλλικών δυνάμεων προς υποστήριξη των ήδη υφιστάμενων αμερικανικών λόγω της υπάρχουσας προοπτικής για κλιμάκωση του πολέμου σε διάφορα μέτωπα.
• Οι δηλώσεις του Προέδρου Μακρόν αποτελούν περισσότερο την πρόταξη μιας ισχυρής διπλωματικής θέσης που μπορεί να εκφραστεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας ή σε τακτικό επίπεδο στα πλαίσια του Διεθνούς Συνασπισμού και προς υποστήριξη των Αμερικανικών επιχειρήσεων. Θα ήταν σχεδον αδύνατον να βλέπαμε την ανάληψη μονομερούς, κεντρικού ρόλου από την Γαλλία στη Συρία.

Επίλογος

Όπως συμβαίνει συνήθως με τις κρίσιμες στιγμές στον συριακό πόλεμο, τα πράγματα σε αυτή τη φάση μπορεί να επιδεινωθούν σε μεγάλο βαθμό ή να οδηγήσουν σε συγκλίσεις μεταξύ των μεγάλων παικτών. Ακόμα όμως και αν συμβεί το τελευταίο, ο μεγάλος αριθμός των παικτών που εμπλέκονται ακόμα στον πόλεμο και δεν είναι ιδιαίτερα ελεγχόμενοι (π.χ. Τουρκία, Χεζμπολάχ, Ιράν) μπορεί να περιπλέξουν για ακόμα μια φορά τα πράγματα. Πάντως το Ισραήλ φαίνεται να αποκτά πιο σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις, φοβούμενο την μετακίνηση του πολέμου (μέσω Χεζμπολάχ, Χαμάς και Ιράν) προς το ίδιο, όπως μεγαλύτερο ρόλο αποκτά και η Τουρκία λόγω των στρατιωτικών της επιχειρήσεων και την μέχρι στιγμής αδυναμία/απροθυμία των Αμερικών να της θέσουν όρια.