Τα τελευταία 24ωρα εντείνονται οι τουρκικές απειλές για μια νέα – πολυαναμενόμενη -στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, αυτή τη φορά στο κουρδικό καντόνι Αφρίν, ενώ έντονη κινητικότητα υπάρχει παράλληλα σε διπλωματικό επίπεδο που αφορά κυρίως την Τουρκία, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ αλλά και τη Συρία και το Ιράν.

Τα Δεδομένα σε Τακτικό Επίπεδο

• Η Τουρκία έχει μαζέψει μεγάλο όγκο στρατιωτικών δυνάμεων στα νότια συνορά της με τη Συρία και κατά μήκος της μεθορίου με το Αφρίν.
• Εδώ και μερικές μέρες το Αφρίν βάλλεται από το τουρκικό πυροβολικό και τουρκικά τεθωρακισμένα άρματα μάχης.
• Στις 20 Ιανουρίου πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες τουρκικές αεροπορικές επιθέσεις κατά κουρδικών θέσεων στο Αφρίν. Πιθανόν να έγιναν κατόπιν συνεννόησης με τη Ρωσία και με δεδομένο ότι τα ρωσικά στρατεύματα ξεκίνησαν να αποχωρούν από το κουρδικό καντόνι.
• Η Τουρκία έχει κινητοποιήσει δυνάμεις του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA) – που πλέον αποτελείται κυρίως από ισλαμιστές αντάρτες – και άλλους Σύρους αντάρτες που ενδεχομένως να συνδέονται ακόμα και με την Αλ Κάιντα. Κινητικότητα τέτοιων ομάδων έχει αναφερθεί τόσο ανατολικά όσο και νοτιοδυτικά του Αφρίν ενώ έχουν ήδη πραγματοποιήσει περιορισμένο αριθμό (αποτυχημένων) επιθέσεων εναντίον των Κούρδων.

Το Διακύβευμα του Αφρίν για την Τουρκία

Βασική αφορμή για αυτή τη κλιμάκωση από μέρους της Τουρκίας υπήρξε η πρόθεση των Αμερικανών για τη δημιουργία μιας Συριακής Συνοριακής Δύναμης Ασφαλείας που θα απαριθμούσε 30 χιλιάδες μαχητές μισοί εκ των οποίων θα προέρχονταν από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις – που ως επι το πλείστον αποτελούνται από Κούρδους.

Βεβαίως η επιθυμία  της Τουρκίας να επιτεθεί στο Αφρίν και στην πόλη Manbij δεν είναι καινούρια και έχει τις ρίζες της στην παραδοσιακή τουρκική ανασφάλεια εδαφικού διαμελισμού λόγω της κουρδικής  απειλής. Τόσο η ρωσική όσο και η αμερικανική στήριξη στους Κούρδους επιδύνωσαν την τουρκική ανασφάλεια ενώ η  οπισθοχώρηση των ΗΠΑ στο θέμα της παραμονής του Άσαντ έβαλε εμπόδια στις ευρύτερες φιλοδοξίες της Τουρκίας για τη μετα-πολεμική Συρία. Ταυτόχρονα, ο τουρκικός φόβος ότι οι Κούρδοι των Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG) μπορεί να συμμετάσχουν στις συνομιλίες του Sochi στη Ρωσία περί τα τέλη Ιανουαρίου 2018, ανάγκαζει την Τουρκία σε κινητοποίηση για τη δημιουργία τετελεσμένων και την αποτροπή (και διπλωματικής) ενίσχυσης των Κούρδων.

Υπό το πιο πάνω πρίσμα, τόσο η πολεμική ρητορική όσο και η προοπτική μιας τουρκικής επέμβασης στο Αφρίν δίνουν στην Άγκυρα ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί – τουλάχιστον θεωρητικά – το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει για να παίξει ρόλο στη διαπραγμάτευση της ατζέντας για τη μετα-πολεμική Συρία, ιδαίτερα σε ό,τι αφορά το Κουρδικό. Σε κάθε περίπτωση η στρατιωτική επέμβαση θα είναι μεταξύ άλλων απόδειξη ότι οι “πόρτες που χτύπησε” η Τουρκία σε διεθνές επίπεδο παρέμειναν κλειστές.

Τα Εμπόδια 

• Οι επιχειρήσεις του συριακού καθεστώτος στην επαρχία Ίντλιμπ όπου βρίσκονται συγκεντωμένες αντικαθεστωτικές ομάδες ανταρτών, μεταξύ των οποίων και παρακλάδια της Αλ Κάιντα, είναι προχωρημένες και μπορεί να θέσουν εμπόδια στη διείσδυση τουρκικών δυνάμεων στη βορειοδυτική Συρία. Αυτό όμως θα εξαρτηθεί τόσο από τις επιχειρήσεις ενάντια στους αντάρτες όσο και από την απόφαση του καθεστωτός για τη διαχείριση των Κούρδων του Αφρίν.
• Οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει τη διαφωνία τους με μια πιθανή τουρκική επέμβαση. Ελλείψει κάποιας τουρκο-αμερικανικής συνεννόησης, μια τουρκική επέμβαση θα επιδύνωνε ιδιαίτερα τις σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον με πιθανές προεκτάσεις σε τομείς όπως η προμήθεια αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία κ.α.
• Μια κουρδική διασυνοριακή αντεπίθεση από τα υπόλοιπα κουρδικά-συριακά καντόνια κατά της Τουρκίας, από το PKK εντός της χώρας αλλά και από τις βάσεις του στο Ιράκ είναι ένα από τα επικρατέστερα σενάρια στην περίπτωση τουρκικής επέμβασης. Το κατά πόσο το Ιράκ, το Ιράν και το συριακό καθεστώς θα επιτρέψουν μια τέτοια μαζική κινητοποίηση των δυνάμεων του PKK και των παρακλαδιών του θα φανεί εν καιρώ.

Η Προοπτική

Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα μια τουρκική επιχείρηση δεν είναι ενα εύκολο εγχείρημα, ούτε στρατιωτικά αλλά ούτε και πολιτικά. Ωστόσο, α) η ανάγκη της Τουρκίας για διαχείριση της κουρδικής απειλής, β) ο τρόπος λειτουργίας των μηχανισμών λήψης αποφάσεων αυτή τη στιγμή στην Τουρκία, και γ) η παρεμβαλλόμενη μεταβλητή “Ερντογάν” επηρεάζουν σε  μεγάλο βαθμό τον “ορθολογισμό” του τουρκικού κράτους και δεν αποκλείουν το σενάριο της επέμβασης. Σε τέτοια περίπτωση αναμένεται ότι οι χερσαίες δυνάμεις θα αποτελούνται κυρίως από συριακές ομάδες-αντιπροσώπους. Μια τέτοια στρατηγική εκτιμάται ότι δεν θα ήταν επαρκής και ότι θα υπήρχε ανάγκη για δέσμευση μεγαλύτερου αριθμού χερσαίων δυνάμεων. Εαν και εφόσον πραγματοποιηθεί η επέμβαση, αυτές μπορεί  να προέλθουν τόσο από την Τουρκία όσο και από αλλού (βλ. πιο κάτω). Σε κάθε περίπτωση το πυροβολικό αλλά και οι αεροπορικές επιθέσεις (αν συνεχιστούν) θα έδιναν στην Τουρκία τακτικό πλεονέκτημα στο σενάριο μιας επέμβασης πλήρους κλίμακας (και φυσικά υβριδικού χαρακτήρα).

Αν υποθέσουμε ότι όντως υπήρξε συνεννόηση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, παρά τη ρωσική παράκληση για συγκράτηση, και με δεδομένο ότι οι ΗΠΑ παρά τις αντιδράσεις τους έχουν παγώσει τη δημιουργία της Συριακής Συνοριακής Δύναμης Ασφαλείας και τονίσει ότι πλέον δεν παρέχουν στήριξη στους Κούρδους, μπορεί να δημιουργηθούν – τουλάχιστο σε διπλωματικό επίπεδο – οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν στην Τουρκία να προχωρήσει σε επέμβαση. Αν και μέχρι τώρα το συριακό καθεστώς και οι Κούρδοι έχουν αποφύγει την άμεση σύγκρουση για διάφορους λόγους, μια επέμβαση στο Αφρίν ίσως επιτρέψει στο καθεστώς αλλά και σε ιρανικές δυνάμεις να συμβάλουν στην εκδίωξη των κουρδικών δυνάμεων από το κουρδικό καντόνι – δεδομένου ότι η εδραίωση των Κούρδων στη Συρία αποτελεί απειλή και για τις τρείς κυβερνήσεις.

Σε διπλωματικό-διαπραγματευτικό επίπεδο το Αφρίν ίσως τελικά αποτελέσει τη θυσία που θα χρειαστεί να κάνουν οι Κούρδοι για να καταφέρουν να διατηρήσουν τον έλεγχό τους στα βορειοανατολικά καντόνια Τζαζίρα και Κομπανί – ένας συμβιβασμός που θα ήταν οδυνηρός και για την ίδια την Τουρκία.

Εν τέλει, τα αλληλένδετα ζητήματα των Ίντλιμπ και Αφρίν θα αποτελέσουν κατ’ ελάχιστο διαπραγματευτικά χαρτιά σε ένα γεωπολιτικό πάρε-δώσε. Στη χειρότερη περίπτωση θα αναδειχθούν σε ένα νέο θέατρο πολέμου που ενδεχομένως ναι είναι και πιο γενικευμένος.