Το πιο κάτω κείμενο αποτελεί επέκταση σχολίων που δόθηκαν για την εφημερίδα «Σημερινή» της 15^ης Απριλίου 2017.

Το δημοψήφισμα της 16^ης Απριλίου για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ορόσημο για το κοινωνικο-πολιτικό μέλλον της χώρας. Την ίδια στιγμή, τα αποτελέσματά του θα αποτελέσουν και μια ακτινογραφία των επιπτώσεων που είχαν οι πολιτικές και ιδεολογικές δυναμικές και μεταβολές που έλαβαν χώρα τα τελευταία δύο περίπου χρόνια εντός της Τουρκίας.

Το Κλίμα και οι Προβλέψεις

Πάντως, η πόλωση στην κοινωνία και την πολιτική σκηνή της Τουρκίας έχει κορυφωθεί και ήδη αντικατοπτρίζεται στις αμφίρροπες προβλέψεις και δημοσκοπήσεις για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Αναλόγως δημοσκόπησης το ΝΑΙ ή το ΟΧΙ προηγούνται ή χάνουν με μια διαφορά μόνο μερικών ποσοστιαίων μονάδων (βλ. σχετικό γράφημα πιο κάτω). Τη μεγαλύτερη δυσκολία του προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) να συσπειρώσουν τις ψήφους τους σε σχέση με προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις προδίδουν τόσο οι καθημερινές εκστρατείες υποστήριξης του ΝΑΙ, όσο και οι προσπάθειές τους να πείσουν επικοινωνιακά ότι η εικόνα της οικονομικής κατρακύλας και της πολιτικής αστάθειας της χώρας είναι προϊόν ξένης προπαγάνδας.

Πολιτικο-Ιδεολογικές Διεργασίες και η Επόμενη Μέρα

Σε κάθε περίπτωση, η επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, δεν διαφαίνεται αισιόδοξη. Η ανάγκη του προέδρου Ερντογάν για τις 18 συνολικά συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και τη μετατροπή του κοινοβουλευτικού πολιτειακού συστήματος σε προεδρικό, τον ανάγκασε να συμπράξει με το ακραίο Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ως εκ τούτου, το ΑΚΡ ενσωμάτωσε στη ρητορική και τις πολιτικές του τις ακραίες εθνικιστικές τάσεις του ΜΗΡ – οι ακόλουθοι του οποίου έχουν διχαστεί σε ό,τι αφορά τη σχέση ΑΚΡ-ΜΗΡ.

Στην περίπτωση που κερδίσει το ΝΑΙ, η επόμενη μέρα θα βρει τον Μπαχτσελί να θέλει να εξαργυρώσει την υποστήριξή του προς το ΑΚΡ διεκδικώντας ενδεχομένως την αντιπροεδρία της δημοκρατίας. Μια κυβέρνηση με πρόεδρο τον Ερντογάν και αντιπρόεδρο τον Μπαχτσελί θα έδινε νέα αρνητική τροπή στην πορεία της τουρκικής πολιτικής. Ακόμα όμως και εάν μια τέτοια εξέλιξη καθυστερούσε, λόγω και της μεταβατικής περιόδου που θα κρατούσε μέχρι το 2019, το ΑΚΡ θα παρέμενε αναγκασμένο να συνεχίσει το φλερτ με το ΜΗΡ για την ολοκλήρωση των σκοπών του. Σε αυτό το σενάριο, αν και η σταθεροποίηση της χώρας θα παρέμενε δύσκολη θα ήταν πιθανότερη, με ενδεχόμενο και τη μερική βελτίωση της οικονομίας και της πολιτικής σταθερότητας – τουλάχιστον για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα. Με αντίθετο τρόπο θα εξελιχτούν μάλλον τα πράγματα εάν κερδίσει το ΟΧΙ, ενώ ο Ερντογάν αναμένεται να συνεχίσει τις πολιτικές εκκαθάρισης και εκφοβισμού των διαφωνούντων και αντιπάλων του.

Τόσο στην περίπτωση του ΟΧΙ όσο και του ΝΑΙ, οι πρόωρες εκλογές είναι ένα πολύ πιθανό σενάριο. Στην πρώτη περίπτωση ο Ερντογάν θα θελήσει να βρει εναλλακτικούς τρόπους εφαρμογής των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων επιδιώκοντας την αναγκαία πλειοψηφία στη βουλή. Στην δεύτερη περίπτωση ο Ερντογάν ίσως θελήσει να εξαργυρώσει τη δυναμική του αποτελέσματος επισφραγίζοντας τη νίκη του με τον έλεγχο και του κοινοβουλίου, μέσω της αύξησης των εδρών του ΑΚΡ, και αφού προηγηθούν εντατικοποιημένες προσπάθειες καταστολής και περιθωριοποίησης του φιλοκουρδικού κόμματος (HDP) – οι οποίες έχουν ήδη ξεκινήσει.

Το Κυπριακό και η Τουρκική Εξωτερική Πολιτική μετά το Δημοψήφισμα

Έχοντας υπόψη την πιο πάνω εικόνα, πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι, ούτως ή άλλως, τα περιθώρια της κυβέρνησης Ερντογάν για ουσιαστικές κινήσεις στο θέμα του Κυπριακού θα συνεχίσουν να είναι από στενά έως ανύπαρκτα. Τα περί ανάγκης Ερντογάν για μια «νίκη» στην εξωτερική πολιτική (βλέπε Κυπριακό) που θα βελτιώσει τη διεθνή του εικόνα μετά το δημοψήφισμα δεν ευσταθούν, κυρίως διότι ο Ερντογάν κρατάει στα χέρια του πολύ πιο κρίσιμα χαρτιά από αυτό του Κυπριακού, μεταξύ των οποίων και η παρουσία του στη Συρία. Γενικότερα, η πρόσφατη ιστορία έχει δείξει ότι με κάθε ισχυροποίηση του προέδρου Ερντογάν στο εσωτερικό, η τουρκική εξωτερική πολιτική γίνεται πιο διεκδικητική και αναθεωρητική. Εάν αυτό το μοτίβο συνεχίσει να υφίσταται τότε η νίκη του ΝΑΙ θα μπορούσε να φέρει νέες τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις σε Συρία/Ιράκ. Παράλληλα θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων και της εξαναγκαστικής διπλωματίας στην Ανατολική Μεσόγειο και σε ό,τι αφορά τις προσπάθειες της Κυπριακή Δημοκρατίας για εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της, με σκοπό τον εκφοβισμό των εταιριών και την αποτροπή των όποιων εργασιών στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).

Ακούστε επίσης την πιο κάτω σχετική ραδιοφωνική μετάδοση της εκπομπής “Γεωπολιτικές Διαστάσεις” του Κανάλι 7 (Κύπρος). Επισκεφτείτε το προφίλ στο mixcloud για τις υπόλοιπες εκπομπές που σχετίζονται με την Τουρκία:

Περισσότερες λεπτομέρειες και ενδελεχή ανάλυση της τουρκικής εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής των τελευταίων χρόνων μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο, Ζήνωνας Τζιάρρας & Νίκος Μούδουρος, Η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο: Ιδεολογικές Όψεις Εξωτερικής Πολιτικής, Εκδόσεις Τουρίκη, Αθήνα, 2016.