Πιο κάτω παραθέτω συγκεντωτικά με χρονολογική σειρά κάποιες σκέψεις που μοιράστηκα μέσω Facebook. Αναλόγως εξελίξεων η πιο κάτω συλλογή ενδέχεται να εμπλουτίζεται.
25 Απριλίου 2018 – Για τον Γκιούλ:
Αναμένεται το αποτέλεσμα της συνάντησης του πρώην Υπουργού Εξωτερικών, Πρωθυπουργού και Προέδρου της Τουρκίας, Αμπντουλάχ Γκιούλ, με τον ηγέτη του Κόμματος της Ευδαιμονίας Τεμέλ Καραμολάογλου σχετικά με τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στις 24 Ιουνίου.
Όσες φορές ερωτήθηκα (ιδιαίτερα κατά την περίοδο των τουρκικών εκλογών το 2015, και αργότερα την διάσπαση του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης) αν ο Γκιούλ θα επέστρεφε με τη δημιουργία ενός νέου κόμματος, εκτίμησα ότι δεν θα συνέβαινε. Μέχρι τώρα επιβεβαιώθηκα. Πριν από μερικές μέρες σε συνέντευξη εκτίμησα ξανά ότι είναι δύσκολο να κατέλθει στις προεδρικές εκλογές ο Γκιούλ απέναντι στον Ερντογάν.
Οι λόγοι είναι πολλοί. Κατ’ αρχάς, χωρίς να μπαίνω σε πολλές λεπτομέρειες, η εμπλοκή του Γκιούλ στην πολιτική προέκυψε σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα πιέσεων που δεχόταν από τον στενό κύκλο των φίλων και των συγγενών του, αλλά και από την αστική ελίτ της βιομηχανικής πόλης στην κεντρική Ανατολία (και γεννέτηράς του) Kayseri. Το Kayseri είναι μια από τις λεγόμενες Τίγρεις της Ανατολίας και ένας από τους βασικούς πυλώνες του Ισλαμικού Κεφαλαίου που υποστήριξε και – σε μεγάλο βαθμό ακόμα – υποστηρίζει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.
Ο Γκιούλ είναι άνθρωπος με ισχυρό το αίσθημα της ευθύνης, συντηρητικός μεν, μορφωμένος δε. Τη δεκαετία του 1980 δούλεψε στην Ισλαμική Τράπεζα Αναπτύξεως και αργότερα έγινε Λέκτορας Διεθνούς Διοίκησης. Οι πιέσεις από τον περίγυρό του ήταν επιτυχείς για αυτό ακριβώς τον λόγο – δηλαδή, της ευθύνης που ένιωθε ως συντηρητικός-δημοκράτης να αλλάξει το κατεστημένο. Ωστόσο η αποχώρησή του (ή μάλλον η εκδίωξή του) από την πολιτική σκηνή μετά τις προεδρικές εκλογές του 2014 έγινε αθόρυβα. Ακόμα δεν έχει επιστρέψει και έμεινε μέχρι στιγμής αποστασιοποιημένος από τις εξελίξεις.
Ο ίδιος ήθελε κατ’ αρχήν να επιστρέψει στην ηρεμία της οικογενειακής ζωής. Του είχε λείψει η οικογένειά του όλα τα χρόνια της πολιτικής του καριέρας αλλά και η ενασχόλησή του με την ακαδημία. Επιπλεόν, λόγω του παρελθόντος που είχε με τον Ερντογάν ως φίλος και συναγωνιστής, δεν ήθελε να βρεθεί απέναντί του. Γι’ αυτό οι διαφορές τους δεν μετουσιώθηκαν μέχρι στιγμής σε αντίπαλες πολιτικές-κομματικές δυνάμεις.
Από αυτή την άποψη, η υποψηφιότητα του Γκιούλ θα έδινε στον Ερντογάν την ευκαιρία να τον “χτυπήσει” επικοινωνιακά ως προδότη του ιδίου προσωπικά και του ΑΚΡ γενικότερα. Ο ίδιος ο Γκιούλ δεν έχει το ταμπεραμέντο ή την ψυχοσύνθεση του Ερντογάν για να αντεπεξέλθει εύκολα σε ένα τέτοιο σκληρό παιχνίδι.
Σε μια μάχη μεταξύ ενός ποδοσφαιριστή-συμμορίτη και ενός διανοούμενου-τραπεζίτη, ποιός έχει τις περισσότερες πιθανότητες νίκης;
Σημειωτέον ότι ήδη η Μεράλ Ακσενέρ είπε ότι θα κατέλθει ανεξάρτητη και ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος δήλωσε ότι το κόμμα δεν ενδιαφέρεται να στηρίξει τον Γκιούλ.
Ωστόσο όλα είναι πιθανά καθώς ο Γκιούλ παραμένει ως ο μόνος που έχει το πολιτικό κεφάλαιο και μπορεί να συσπειρώσει ψήφους από όλο πραγματικά το φάσμα της τουρκικής πολιτικής σκηνής και των ιδεολογικών ρευμάτων της τουρκικής κοινωνίας. Είναι επίσης ο μόνος που μπορεί να προκαλέσει έστω μια μικρή διάσπαση στο ΑΚΡ – κάτι που θα άλλαζε άρδην τους όρους του παιχνιδιού.
Συνεπώς, όλα είναι δυνατά. Και παρόλο που πιστεύω πως δύσκολα θα κατέλθει ο Γκιούλ στις εκλογές, νομίζω πως αν τελικά το πράξει, θα είναι για τους ίδους λόγους που το έκανε και την πρώτη φορά. Δηλαδή λόγω των τεράστιων πιέσεων που δέχεται από τον περιγυρό του ως αποτέλεσμα της ανησυχίας που δημιουργήθηκε σε μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινωνίας που υποστήριζε στο παρελθόν τον Ερντογάν για το που πάει η χώρα.
[σσ. Στις 28 Απριλίου ο Γκιούλ τελικά ανακοίνωσε ότι δεν θα κατέλθει στις εκλογές]
2 Μαϊου 2018 – Αντιπολιτευτική Εκλογική Συμμαχία:
Τέσσερα κόμματα της τουρκικής αντιπολίτευσης έχουν δημιουργήσει εκλογική συμμαχία (για τις βουλευτικές εκλογές): Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το Καλό Κόμμα (Ιyi Parti), το Κόμμα της Ευδαιμονίας (Saadet), και το Δημοκρατικό Κόμμα (DP). Αν λάβουμε υπόψη προηγούμενα εκλογικά ποσοστά των εν λόγω κομμάτων (και τις εκτιμήσεις για το Καλό Κόμμα), η συμμαχία θα μπορούσε να πάρει ένα 40%-45%.
Μια πολύ έξυπνη κίνηση, που ξεκίνησε με την πλάγια υποστήριξη που έδωσε το CHP στο Καλό Κόμμα και που θα στερήσει ενδεχομένως πολλές βουλευτικές έδρες στο AKP ιδιαίτερα αν καταφέρει και το φιλο-κουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας του Λαού (HDP) να ξεπεράσει το όριο του 10% και να μπεί στη βουλή – κάτι που θα μείωνε μάλλον και το ποσοστό της αντιπολιτευτικής συμμαχίας.
Εν τω μεταξύ η οικονομία συνεχίζει την κατρακύλα ενώ αναμένονται μέχρι τις 5 Μαΐου και οι ανακοινώσεις για τους προεδρικούς υποψηφίους. Τα πράγματα δυσκολεύουν για τον Ερντογάν αλλά το παιχνίδι δεν έχει ακόμα κριθεί εναντίον του.
3 Μαϊου 2018 – Για την Αντιπολιτευτική Συμμαχία:
Η συμμαχία των τεσσάρων αντιπολιτευτικών κομμάτων στην Τουρκία (CHP, IP, DP, Saadet) είναι αποτέλεσμα μιας σημαντικής δυναμικής που υπάρχει σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια στη χώρα: της απο-ιδεολογικοποίησης της πολιτικής σκηνής.
Όχι δηλαδή ότι δεν υπάρχουν ιδεολογίες, προφανώς και υπάρχουν, αλλά ότι αυτές οι ιδεολογίες έχουν μπει σε δεύτερη μοίρα. Και αυτό διότι η πάλη για την εξουσία και η ιδεολογικο-πολιτική διαίρεση συγκεντρώνεται και εδράζεται στονδυϊσμό Ερντογανικοί VS Αντι-Ερντογανικοί. Αυτό είναι το διακύβευμα.
Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται ότι ολόκληρη η τουρκική πολιτική σκηνή έχει εκ των πραγμάτων (και εξ ανάγκης) μετακινηθεί προς τα δεξιά – πολύ δεξιά όμως.
Αυτό αποτυπώνεται ιδιαίτερα στην παράδοξη συμμαχία του CHP με το εθνικιστικό Καλό Κόμμα και το ισλαμιστικό Saadet. Βέβαια, σε ό,τι αφορά το δεύτερο, δεν είναι η πρώτη φορά καθώς το CHP με το Κόμμα Εθνικής Σωτηρίας (MSP, προκάτοχος του Saadet και του ΑΚΡ) συμμετείχαν και το 1974 σε κυβέρνηση συνασπισμού ενώ το ίδιο κόμμα συμμετείχε σε κυβέρνηση και με το MHP (μητρικό κόμμα του Καλού Κόμματος) π.χ. μεταξύ 1975-1978. Το Δημοκρατικό κόμμα διασπάστηκε από το CHP το 1940.
Ωστόσο σήμερα η πόλωση έχει φτάσει σε άλλα επίπεδα και οι διαχωριστικές γραμμές είναι εντονότερες. Και από μια άποψη αυτοί που τοποθετούνται απέναντι από την “Λαϊκή Συμμαχία” των ΑΚΡ-ΜΗΡ αποτελούν καθρέφτη τους – αν επιβιώσει η αντιπολιτευτική τους συμμαχία θα έχει ουσιαστικά λίγες διαφορές από την υφιστάμενη διακυβέρνηση. Επιπλέον, κάτι τέτοιο θα επηρεάσει αρνητικά κυρίως τα κεντρώα και πιο αριστερά κόμματα που συμμετέχουν στην αντιπολιτευτική συμμαχία, όπως το CHP και το DP.
Αν το αφήγημα και η εξουσία του Ερντογάν-ΑΚΡ δεν αποδυναμώθεί ουσιαστικά ή δεν ανατραπεί, αυτή η εξέλιξη ενέχει μεσοπρόθεσμα τον κίνδυνο ιδεολογικού μετασχηματισμού που θα επηρεάσει ολόκληρο το ιδεολογικό φάσμα στην Τουρκία με αρνητικές συνέπειες για τον τουρκικό λαό και προβληματικές προοπτικές για την εξωτερική πολιτική της χώρας.
4 Μαϊου 2018 – Για την Υποψηφιότητα İnce:
Όπως όλα δείχνουν, ο Muharrem İnce θα είναι ο υποψήφιος πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP).
Πρόκεται για έναν παραδοσιακό Κεμαλιστή, ιδιαίτερα επικριτικό κατά της κυβέρνησης ΑΚΡ-Ερντογάν, με βλέψεις για την ηγεσία του CHP καθώς αντιμετώπισε τον Kemal Kılıçdaroğlu για την προεδρία του κόμματος σε συνέδριο το 2014. Είναι βουλευτής από το 2002 και έχει υπάρξει ένας από τους αντιπρόεδρους του κόμματός του.
Στη γεννέτηρά του, επαρχία Yalova, στην βορειοδυτική Τουρκία, κατά τις επαναληπτικές γενικές εκλογές του Νοεμβρίου 2015, το ΑΚΡ πήρε την πλειοψηφία των ψήφων. Είναι και αυτή η διάσταση σημαντική καθώς η υποψηφιότητά του μπορεί να στοχεύει και στη συσπείρωση ψήφων από συγκεκριμένους γεωγραφικούς χώρους στην δυτική Τουρκία – όπου το ΑΚΡ ούτως ή άλλως έχει παραδοσιακά αδυναμία και χάνει έδαφος.
Η υποψηφιότητα İnce έρχεται για πολλούς ως έκπληξη καθώς αναμενόταν πως ίσως το CHP επιλέξει κάποιον πιο ανεξάρτητο και φιλο-συντηρητικό όπως έπραξε το 2014 σε συνεργασία με το MHP επιλέγοντας τον Ekmeleddin İhsanoğlu.
Ωστόσο η στρατηγική αυτή τη φορά είναι διαφορετική και πιο συνολική σε ό,τι αφορά την αντιπολίτευση. Η βασική λογική είναι πως όσοι περισσότεροι υποψήφιοι υπάρχουν, τόσα περισσότερα πολιτικά και ιδεολογικά ρεύματα του εκλογικού σώματος αντιπροσωπεύονται και γίνεται πιο εύκολο να συσπειρωθούν οι περισσότεροι δυνατοί ψήφοι εναντίον του ΑΚΡ και του Ερντογάν. Διότι βασικά δίνονται περισσότερες επιλογές στους ψηφοφόρους. Το Καλό Κόμμα θα κατέλθει με την Ακσενέρ, το Saadet με τον Καραμολάογου, το φιλοκουρδικό HDP με τον φυλακισμένο Ντεμιρτάς, και το CHP με τον Ιντζέ.
Σε επίπεδο βουλευτικών (δεδομένης και της αντιπολιτευτικής συμμαχίας που ανέφερα εχθές) αυτό δύναται να στερήσει τον έλεγχο του ΑΚΡ-MHP επί της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (βουλής). Σε επίπεδο προεδρικών εκλογών, δύναται να στερήσει στον Ερντογάν την νίκη πρώτου γύρου, που είναι γι’ αυτόν στρατηγικός στόχος. Και όντως, όπως εξελίσσονται τα πράγματα, η επίτευξη αυτού του στόχου φαντάζει πολύ δύσκολη.
Zenonas Tziarras 