Πριν ακόμα από το τουρκικό συνταγματικό δημοψήφισμα του Απριλίου, 2017, αναφέρθηκα στην προοπτική και πιθανότητα πρόωρων εκλογών στην Τουρκία. Διότι φαίνεται να το επιτρέπουν οι εσωτερικές πολιτικές δυναμικές και διότι θα εξυπηρετούσε τον Ερντογάν. Το επανέλαβα αρκετές φορές, και προχθές στο άρθρο για την Τουρκία. Οι φωνές που αναφέρονται σε αυτή την πιθανότητα πληθαίνουν. Και οι κινήσεις της ίδιας της κυβέρνησης ΑΚΡ δίνουν τροφή σε αυτή τη σεναριολογία. Το θέμα χρήζει βαθιάς ανάλυσης, εδώ απλώς αναφέρω επιγραμματικά κάποιες σκέψεις.

Το Σενάριο και οι Προσπάθειες Διατήρησης του Status Quo

Πέρα από τον εθνικιστικό παροξυσμό που επικρατεί στην Τουρκία – π.χ λόγω των επιχειρήσεων στη Συρία, τον λαϊκισμό και την προπαγάνδα του ΑΚΡ – που λειτουργεί πάντα υπέρ του Ερντογάν, η κυβέρνηση κάνει σε διάφορα επίπεδα προσπάθειες συσπείρωσης ψήφων. Για παράδειγμα δίνει κίνητρα σε αγρότες που θέλουν να αναπτύξουν τον κτηνοτροφικό τομέα, φορολογικά κίνητρα σε βιομήχανους για αύξηση των θέσεων εργασίας, μονιμοποιεί συμβασιούχους δημόσιους υπαλλήλους, και επενδύει σε τεράστια αναπτυξιακά έργα. Ο Ερντογάν γνωρίζει πολύ καλά ότι η οικονομία μπορεί να κρίνει το μέλλον του και το μέλλον της κυβέρνησης ΑΚΡ. Γι’ αυτό τον λόγο καλλιεργεί αφενός τον εθνικισμό (στη βάση της – αφηγηματικής – παραγωγής και αναπαραγωγής εσωτερικών και εξωτερικών κρίσεων) ανάγοντάς τον σε βασικό εκλογικό παράγοντα ενώ, αφετέρου, προσπαθεί να δώσει εφήμερες ανάσες στην οικονομία στοχεύοντας – και αυτό έχει σημασία – τις κοινωνικές εκείνες ομάδες που έχουν άμεση σχέση με την κοινωνική του επιρροή. Δηλαδή την εργατική και μικρομεσαία τάξη αλλά και τους βιομήχανους που ανήκουν στους δικούς του κύκλους (βλ. π.χ. σύνδεσμο βιομηχάνων MUSIAD) και οι οποίοι τον στήριξαν από την αρχή. Οι τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις δείχνουν ότι το ΑΚΡ “χάνει” σιγά-σιγά τη μεσαία τάξη – μια διαδικασία που ξεκίνησε από τις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας και έγινε ιδιαίτερα εμφανής στα αποτελέσματα του συνταγματικού δημοψηφίσματος.

Επιπλέον, το ΑΚΡ και το ΜΗΡ έχουν καταθέσει στην Εθνοσυνέλευση πρόταση νόμου για αναθεώρηση του εκλογικού νόμου προκειμένου να επιτραπούν οι εκλογικές συμμαχίες (κάτι που μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδειχθεί οφέλιμο για την τουρκική πολτική). Η συμμαχία ΑΚΡ-ΜΗΡ, που είναι πλέον και εκλογικά επίσημη, είναι πιθανότερο να αποδυναμώσει το δεύτερο παρά το πρώτο, πέρα από τις διαρρόες που έχει το ίδιο το ΑΚΡ εδώ και καιρό. Μπορεί όμως να τους δώσει το ποθητό 50-55%. Ταυτόχρονα, η εν λόγω συμμαχία αφήνει το Καλό Κόμμα (διάσπαση του ΜΗΡ) της Μεράλ Ακσενέρ με περιορισμένη επιρροή. Κάποιες δημοσκοπήσεις δείχνουν το Καλό Κόμμα να λαμβάνει γύρω στο 6-7% ενώ άλλες γύρω στο 15%. (Υπενθυμίζουμε ότι το εκλογικό όριο για είσοδο στη βουλή είναι το 10%). Συνεπώς, αν και έχει πιθανότητες να μπει στη βουλή, το Καλό Κόμμα δεν κρίνεται από μόνο του αντάξιος αντίπαλος της συμμαχίας ΑΚΡ-ΜΗΡ, πόσο μάλλον στις προεδρικές εκλογές όπου η συμμαχία θα στηρίξει τον Ερντογάν. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι με το ΑΚΡ συστρατεύονται μικρότερα ισλαμιστικά/εθνικιστικά κόμματα (π.χ. το Κόμμα Μεγαλύτερης Ενότητας, BBP) με την ελπίδα να πάρουν θέσεις στη νέα βουλή. [Εδώ και η πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρίας ερευνών MetroPOLL, όπου φαίνεται ότι το 49.9% του κοινού εγκρίνει και το 36.9% δεν εγκρίνει τους χειρισμούς του Ερντογάν].

Αν η εσωτερική και εξωτερική κατάσταση της Τουρκίας δεν αλλάξει δραματικά εις βάρος του ΑΚΡ/Ερντογάν (διότι στη Μέση Ανατολή σε μια μέρα μπορεί να έρθουν τα πάνω κατω), αλλά μάλιστα συνεχίσει στο υφιστάμενο μονοπάτι που στην Τουρκία θεωρείται επιτυχημένο δεδομένων των συνθηκών, οι πρόωρες εκλογές μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα 2018 είναι ένα πολύ πιθανό σενάριο. Και η υπερίσχυση του ΑΚΡ και του Ερντογάν ακόμα πιο πιθανό.

To Σενάριο της Ανατροπής

Μια μεταβλητή που μπορεί να ανατρέψει εκ των έσω τις προσπάθειες του Ερντογάν είναι η πιθανή συμμαχία CHP-Καλού Κόμματος (κάτι που θα τους έδινε μέχρι και 40% των ψήφων). Ήδη γίνονται συνομιλίες μεταξύ των δύο κομμάτων. Πληροφορίες από το Καλό Κόμμα αναφέρουν ότι παρά την ιδεολογική τους ασυμβατότητα, είναι πολύ πιθανόν τα δύο κόμματα να βάλουν στην άκρη τις διαφορές τους δημιουργώντας ένα ενιαίο μέτωπο εναντίον του Ερντογάν. Μεταξύ άλλων, αυτό δείχνει την μερική αποϊδεολογικοποίηση της τουρκικής πολιτικής σκηνής και την δημιουργία νέων διαχωριστικών πολιτικών-κομματικών γραμμών: μεταξύ φιλο-Ερντογανικών και αντι-Ερντογανικών. Μια πιθανή συμμαχία CHP-Καλού Κόμματος θα αποκτούσε επιπρόσθετη δυναμική αν οι προσπάθειες του ΑΚΡ για ανάκαμψη της οικονομίας αποτύγχαναν. Αν, δε, καταφέρει και το φιλο-κουρδικό κόμμα (HDP) να ξεπεράσει το εκλογικό όριο του 10%, ο συνασπισμός ΑΚΡ-ΜΗΡ δεν θα καταφέρει να ελέγξει την βουλή. Με το CHP και το Καλό Κόμμα φαίνεται έτοιμο να συνασπιστεί (σε ακόμα μια κίνηση παράδοξης συνύπαρξης) και το ισλαμιστικό κόμμα Saadet που τοποθετείται ενάντια στον Ερντογάν.

Βέβαια η κυβέρνηση ΑΚΡ έχει τρεις τακτικές που χρησιμοποιεί για να κάμψει τον εκλογικό ανταγωνισμό: α) η καλπονοθεία ή ο εκφοβισμός των ψηφοφόρων ιδιαίτερα στις κουρδικές περιοχές της νοτιο-ανατολικής Τουρκίας που είναι ύπο τον δρακόντειο έλεγχο του κράτους. β) Τα εμπόδια που βάζει στα αντιπολιτευτικά κόμματα (και ιδιαίτερα στο Καλό Κόμμα) για την λήψη χρηματικών κονδυλιών ή περιουσιακών στοιχείων, και γ) η πλήρως ελεγχόμενη μηχανή των ΜΜΕ και της προπαγάνδας από το ΑΚΡ, και η καταστολή των αντιδρούντων. Από αυτή την άποψη η είσοδος του HDP στη βουλή καθισταται ακόμα πιο δύσκολη, όπως δύσκολη θα είναι και η προσπάθεια του Καλού Κόμματος για συσπείρωση ψήφων από διάφορα κοινωνικά και πολιτικά ρεύματα. Παρά τις τεράστιες επικοινωνιακές προσπάθειές του, ως κοσμικό κόμμα, για έλκυση συντηρητικών και άλλων ψηφοφόρων.

Έχοντας υπόψη το σενάριο ανατροπής, αν η οικονομία δεν ανακάμψει ικανοποιητικά και εκτιμηθεί από την κυβέρνηση ότι το ΑΚΡ θα έχει σοβαρές διαρροές ψήφων, τότε οι πρόωρες εκλογές μπορεί να καθυστερήσουν. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την επιδύνωση της εσωτερικής πόλωσης (ενδεχομένως και των εξωτερικών περιπετειών) στην προσπάθεια του Ερντογάν να συσπειρώσει τις απαραίτητες ψήφους για τις εκλογές του 2019.