Πιο κάτω παραθέτω τις δημόσιές μου παρεμβάσεις σχετικά με την κρίση στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη τον Φεβρουάριο του 2018 (μεταξύ Τουρκίας, εταιρίας ΕΝΙ και Κυπριακής Δημοκρατίας), ξεκινώντας από την παλαιότερη και καταλήγοντας στην πιο πρόσφατη. Η λίστα ενδέχεται να ανανεώνεται καθώς τα γεγονότα τρέχουν.
(10/02/2018) Περί κρίσεων και φυσικών αερίων ο λόγος:
- Μέγα λάθος η πρόωρη ανακοίνωση της επιτυχίας στο “Καλυψώ” και οι αναφορές σε “μικρό Ζορ”. Ειδικα με δεδομένο ότι δεν έχουμε τα απαραίτητα μέσα αποτροπής μιας κρίσης όπως αυτή που προέκυψε με το γεωτρύπανο Saipem 12000 της ΕΝΙ.
- Η κίνηση της Τουρκίας είναι χωρίς προηγούμενο και κλιμακώνει την κρίση.
- Το μπλοκάρισμα του γεωτρυπανου είναι χειρότερη εξέλιξη απο το σενάριο εγκατάστασης τουρκικής πλατφόρμας στα νερά της κατεχόμενης Κύπρου.
- Η κίνηση της Τουρκίας να μπλοκάρει το γεωτρύπανο στο τεμάχιο 3, ένα μη αμφισβητούμενο τεμάχιο, αντί π.χ. στο 6, ανεβάζει τον πήχη των τουρκικών διεκδικήσεων ψηλά και βελτιώνει την τουρκική “διαπραγματευτική” θέση.
- Δεδομένου ότι η ΕΝΙ και η ιταλική κυβέρνηση δέχονταν ήδη πιέσεις από την Τουρκία, αλλά και οτι η κρίση απέκτησε στρατιωτική διάσταση, είναι ιδιαίτερα αμφίβολο το κατά πόσο οι Ιταλοί, πέρα από τα διπλωματικά διαβήματα, θα μπουν στη διαδικασία αποτροπής της Τουρκίας (π.χ. με κινητοποίηση στόλου) καθώς θα αποτελούσε κλιμάκωση.
- Εαν η Τουρκία επιμείνει και δεν καταφέρουμε να εξασφαλίσουμε την ασφάλεια του γεωτρύπανου ή να πείσουμε το πλήρωμά του ότι δεν διατρέχει κίνδυνο, τότε το πάγωμα ή και η ακύρωση των επιχειρήσεων στη “Σουπία” είναι τα πιο πιθανά σενάρια, για να μην πω και περαιτέρω εργασίες στην “Καλυψώ”.
- Εννοείται ότι αυτή η εξέλιξη αποτελεί ισχυρότατο πλήγμα στην αξιοπιστία και εξωτερικη μας πολιτική, και θα έχει αρνητικό αντίκτυπο και στις δυναμικές του Κυπριακού.
- Καταρρέει τελικά και ο μύθος της “ασπίδας των ξένων εταιρειών” καθώς, όπως λέω εδώ και καιρό, αυτή η “ασπίδα” έχει σαφή όρια και περιορισμούς.
- Εντός τέτοιου κλίματος, αν αυτό συνεχίσει να υφίσταται, και χωρίς εξελίξεις στο Κυπριακό, το κυπριακό φυσικό αέριο κινδυνεύει να μείνει ανεκμετάλλευτο.
(12/02/2018)
————————————
(12/02/2018) Επειδή μας κατηγορούν (οχι μόνο εμένα) ότι στήνουμε “σκηνικό πολέμου” και για αντιπαραγωγικές αναλύσεις. Προτάσεις και μη-προτάσεις, προς αποφυγή παρεξηγήσεων και αποθάρρυνση επίδοξων τουρκοφάγων:
– Δεν προτείνουμε πόλεμο.
– Δεν προτείνουμε εμπλοκή με πυραύλους εδάφους-εδάφους.
– Δεν προτείνουμε εμπλοκή με Ομάδες Υποβρυχίων Καταστροφών.
– Δεν πιστεύαμε ποτέ ότι η χώρα πίσω από οποιαδήποτε εταιρία θα ερχόταν σε σύγκρουση με την Τουρκία – πέρα από κάποια ναυτική συνοδεία αποτροπής (όπως έχουμε δει).
– Δεν πιστεύουμε ότι με αγορά δύο πολεμικών φρεγατών θα λυθεί το πρόβλημα.
– Δεν θεωρούμε ότι η άρον-άρον λύση του Κυπριακού είναι δυνατή, κατ’ αρχήν, ή ότι θα επιλύσει το πρόβλημα.
– Ναι θεωρούμε ότι μεσο/μακροπρόθεσμα η λύση του Κυπριακού είναι απολύτως αναγκαία. Αλλά όπως πρότεινα γραπτώς και ξεκάθαρα από το 2016 (κατά την περίοδο προετοιμασίας της σύσκεψης στη Γενεύη), τα θέματα των θαλάσσιων ζωνών πρέπει να αποτελούν μέρος της λυσης και όχι θέματα που θα αφεθούν για λύση μετά τα δημοψηφίσματα (κάτι τέτοιο θα ήταν τραγικό λάθος, και αυτό φάνηκε).
– Πιστεύουμε ότι είναι σωστό και αναγκαίο η Κυπριακή Δημοκρατία να σχεδιάσει και να αναπτύξει ευέλικτες μονάδες ναυτικού και αεροπορίας (διότι το ναυτικό από μόνο του δεν μπορεί να σταθεί) που να ταιριάζουν στα μεγέθη-δυνατότητες αλλά και στις ανάγκες της Κύπρου. Αυτό όμως δεν λύνει το υφιστάμενο πρόβλημα. Αυτό έπρεπε να είχε ήδη γίνει εδώ και χρόνια, προσωπικά το γράφω/λέω εδώ και περισσότερα από 5-6 χρόνια – άλλοι το λένε από πολύ παλαιότερα. Όποιος νομίζει ότι αναπτύσσεται ναυτικό και αεροπορία σε 1 νύχτα ή σε 100 νύχτες, κάνει λάθος. Ειδικά όταν μιλούμε για μια μικρή οικονομία όπως της Κύπρου η οποία βρίσκεται και σε κρίση (τα περί εξόδου μην τα πολυπιστεύετε). Αν αναφερόμασταν π.χ. στις ΗΠΑ τα πράγματα θα ήταν σίγουρα διαφορετικά. Ας λάβουμε αυτή τη διάσταση υπόψη έστω και τώρα.
– Πρέπει να σταματήσουμε να υποτιμούμε την Τουρκία και να ξεκινήσουμε να είμαστε φειδωλοί στην επικοινωνιακή μας στρατηγική. Γι’ αυτό πασχίζω να δείξω και να εξηγήσω ότι το να περιμένουμε π.χ. τη διάλυση της Τουρκίας (και να είμαστε και σίγουροι) δεν ωφελεί σε τίποτε – άσε που η διάλυσή της μπορεί να είναι και χειρότερη κατάσταση πραγμάτων για εμάς (food for thought)… Η μικροπολιτική πρέπει να σταματήσει να ορίζει τα θέματα υψηλής πολιτικής.
– Η επίσημη πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας που ορθώς αναφέρει ότι οι υδρογονάθρακες ανήκουν σε όλους τους Κυπρίους πρέπει να σταματήσει να είναι θεωρητική. Πρέπει να ληφθούν βήματα τα οποία θα δείχνουν ξεκάθαρα την πρόθεση αυτή της Δημοκρατίας χωρίς να παραχωρούν ότιδήποτε εκ των προτέρων στους Τουρκοκύπριους αλλά να θέτουν προϋποθέσεις στα πλαίσια της διαπραγμάτευσης και της λύσης. (σσ. Δεν προτείνω την διαπραγμάτευση του φυσικού αερίου, αλλά μονομερείς ενέργειες που θα αφοπλίσουν τουλάχιστον τους Τ/Κ και την Τουρκία από το συγκεκριμένο επιχείρημα). Ούτε αυτό από μόνο του λύνει το πρόβλημα αλλά μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά σε πολιτικό επίπεδο.
– Οι τριμερείς μας συνεργασίες (που ποτέ δεν ήταν και ούτε είναι συμμαχίες) θα ήταν καλό (ιδεατά) να είχαν αμυντική διάσταση που να αφορά αυτά τα θέματα. Αν και έχω στο παρελθόν επιχειρηματολογήσει ότι κάτι τέτοιο είναι από δύσκολο εως αδύνατο να συμβεί (για διάφορους λόγους). Αξίζει η προσπάθεια.
Στόχος μου δεν είναι και δεν ήταν ποτέ να κινδυνολογήσω. Όμως δεν θα σιωπήσω για χάρη μιας επίπλαστης ψυχραιμίας και σταθερότητας. Η αποσιώπηση της κριτικής με την πρόφαση της σταθερότητας και της ηρεμίας είναι επικίνδυνη. Σε όποιον δεν αρέσει ας κλείσει τα αυτιά. Οι πιο σοφοί, ας διαβάσουν, ας ακούσουν, ας κρατήσουν αυτά που θεωρούν επικοδομητικά και ωφέλιμα και, τέλος, ας πράξουν. Δεν είναι εμείς που στήσαμε σκηνικό πολέμου.
Θα το αφήσω μέχρι εδώ, και ο Θεός βοηθός.
(13/02/2018) Περιμένουμε κάποιον, κάπου να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία. Μπορούμε να πείσουμε την ΕΕ…; Αν όχι, γιατί άραγε;
Όταν λέμε ότι η “διεθνής απομόνωση” της Τουρκίας είναι ρυθμιζόμενη και ότι η Τουρκία παίζει επί ίσοις όροις στα παιχνίδια των μεγάλων δυνάμεων, στη Μ. Ανατολή, λόγω θέσεως και ισχύος μας κοροϊδεύουν. Φανταστείτε δηλαδή να μην ήταν απομονωμένη.
(14/02/2018) Οι δηλώσεις των συμμάχων μας:
Ο Ιταλός ΥΠΕΞ: Ενημέρωσε τον Υπουργό Τσαβούσογλου ότι η Ιταλία επιθυμεί να βρεθεί μια κοινή λύση, σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο και προς το συμφέρον της ΕΝΙ, των χωρών στην περιοχή και των δυο κυπριακών κοινοτήτων.
ΕΕ: Κάλεσε την Τουρκία να απέχει από κάθε πηγή έντασης στην περιοχή και έμπρακτα να διατηρεί σχέσεις καλής γειτονίας με όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΟΗΕ: Ο Γενικός Γραμματέας εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι οι εντάσεις σχετικά με την εξερεύνηση των υδρογονανθράκων κλιμακώθηκαν εκ νέου και τονίζει ότι όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την εξουδετέρωση των εντάσεων. Επαναλαμβάνει ότι δεν εναπόκειται στη Γραμματεία του ΟΗΕ να λάβει θέση σχετικά με τα δικαιώματα των κρατών μελών βάσει των συνθηκών στις οποίες είναι συμβαλλόμενα μέρη ή βάσει του γενικού διεθνούς δικαίου.
ΗΠΑ: Η πολιτική των ΗΠΑ για την ΑΟΖ της Κύπρου είναι μακρόκρονη και δεν έχει αλλάξει: οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να αναπτύξει τους πόρους της στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της, συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου του νησιού, όπως και όλοι οι πόροι του, θα πρέπει να μοιράζονται ακριβοδίκαια μεταξύ των δύο κοινοτήτων στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης. Αποθαρρύνουμε κάθε ενέργεια ή ρητορική που αυξάνει τις εντάσεις στην περιοχή.
Ελλάδα: Η Τουρκία συνεχίζει να αμφισβητεί τη διεθνή νομιμότητα παραβιάζοντας κατάφωρα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Kαλούμε την Τουρκία να αποστεί από περαιτέρω έκνομες ενέργειες και να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο.
Κερδάμε. Και η Τουρκία είναι απομονωμένη.
———————————————————
Συνέντευξη στη Ζωή Παναγή, για την OffSite CY (15/02/2018)
Ο Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου Ζήνωνας Τζιάρρας αναλύει στο Offsite Politics τις τουρκικές προκλήσεις.
Οι επιδιώξεις της Τουρκίας περιορίζονται στο να σταματήσει τις γεωτρήσεις της Κύπρου. Ταυτόχρονα με τις προκλητικές ενέργειες εντός κυπριακής ΑΟΖ, η Τουρκία απειλεί για το Αιγαίο και κάνει κινήσεις στο Αφρίν. Ποιος είναι ο τελικός της στόχος στην περιοχή και που σταματούν αυτές οι επιδιώξεις;
Ο Ζήνωνας Τζιάρρας μας είπε ότι “βρισκόμενη ενώπιον μιας δύσκολης κατάστασης στα νότια σύνορα της, και δεδομένων των επιχειρήσεων που διεξάγει στη βορειοδυτική Συρία εναντίον των Κούρδων στο Αφρίν, η Τουρκία προσπαθεί:
- να αποδείξει ότι δεν βρίσκεται σε αδύναμη θέση και ότι η πολεμική της μηχανή μπορεί να κινηθεί επιτυχημένα ανά πάσα στιγμή,
- να ανοίξει ή να κλιμακώσει τα μέτωπα σε Αιγαίο και Κύπρο ούτως ώστε να μην θεωρηθεί ότι Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να εκμεταλλευτούν μια συγκυρία τουρκικής αδυναμίας.
- να αποτρέψει την ευόδωση των ενεργειακών σχεδιασμών της Κυπριακής Δημοκρατίας με τρόπο που θα αποκλείουν την Άγκυρα από την αρχιτεκτονική ενεργειακής ασφάλειας της περιοχής (κάτι που έχει αντίκτυπο και στο ζήτημα του Κυπριακού και τις μελλοντικές εξαγωγικές επιλογές ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας),
- να χρησιμοποιήσει τις κινήσεις της ως επιπλέον διαπραγματευτικά χαρτιά εντός ενός ευρύτερου παζαρέματος που γίνεται και περιλαμβάνει την Μέση Ανατολή ούτως ώστε να πιέσει για θετικότερα αποτελέσματα στο θέμα της Συρίας και των Κούρδων,
- να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο και την επιθυμία της για αναθεώρηση του περιφερειακού status quo μέσω της δημιουργίας τετελεσμένων που θα αλλάξουν με πολιτικούς όρους την γεωπολιτική τάξη που προέκυψε με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), καθιστώντας την περιφερειακή δύναμη και ρυθμιστή των γεωπολιτικών δυναμικών – αυτό θα την βοηθήσει ακόμα περισσότερο στην επί ίσοις όροις συζήτηση και παζάρεμα με τις μεγάλες δυνάμεις”.
Για το αν έχει η Κύπρος τους απαραίτητους μηχανισμούς για να αναχαιτίσει τις προκλήσεις της Τουρκίας, ο κ. Τζιάρρας ανέφερε ότι “σε αυτή την περίπτωση περιορίζονται σε διπλωματικές και πολιτικές ενέργειες, τις οποίες και εξαντλεί αυτή τη στιγμή”. Έθεσε το ερώτημα “κατά πόσο μπορούν αυτές οι κινήσεις να προκαλέσουν το αναγκαίο διπλωματικό κόστος στην Τουρκία ούτως ώστε να υποχωρήσει”, για να απαντήσει ότι “μάλλον δεν μπορούν”.
Σύμφωνα με τον κ. Τζιάρρα “Η καλύτερη διαχείριση είναι πάντα η πρόληψη. Δύο πράγματα θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει την Τουρκία από μια τέτοια κίνηση – ένα στρατιωτικό και ένα πολιτικό:
- η προληπτική συνοδεία του πλοίου γεωτρύπανου με στρατιωτικό ναυτικό (μάλλον από την Ιταλία διότι η Κύπρος δεν διαθέτει τέτοιες δυνάμεις),
- μια πιθανή προσπάθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας να πείσει εμπράκτως (πέρα από τη ρητορική) την Τουρκία, τους Τουρκοκύπριους και τη Διεθνή Κοινότητα ότι όντως οι φυσικοί πόροι ανήκουν σε όλους τους Κυπρίους και ότι θα απολαμβάνουν και οι Τουρκοκύπριοι τα ανάλογα οφέλη στα πλαίσια μιας λύσης του Κύπριακού. Μια τέτοια ειλικρινής, έμπρακτη στάση από την πλευρά της Κύπρου θα αφόπλιζε από το τουρκικό επιχείρημα περί μονομερών ενεργειών και θα επέτρεπε και σε άλλους διεθνείς δρώντες να υιοθετήσουν μια πιο σκληρή στάση απέναντι στην Τουρκία – με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων ή και κυρώσεων”.
Τέλος, σε ερώτηση για το αν υπάρχει αντίστοιχο περιστατικό σε διεθνές επίπεδο που να μας δίνει κάποιες καλές πρακτικές, ο κ. Τζιάρρας μας είπε “Εξ όσων γνωρίζω δεν υπάρχει ακριβώς αντίστοιχο περιστατικό. Κάτι παρόμοιο έγινε το περασμένο καλοκαίρι μεταξύ Κίνας και Βιετνάμ στη Νότια Κινεζική Θάλασσα. Η Κίνα, λόγω αμφισβήτησης της βιετναμέζικης ΑΟΖ, άσκησε τρομερές διπλωματικές πιέσεις στο Βιετνάμ, το οποίο με τη συνεργασία της ισπανικής εταιρίας Repsol διεξήγαγαν γεώτρηση στην AOZ του Βιετνάμ, χρησιμοποιώντας και την απειλή χρήσης στρατιωτικών μέσων. Τελικά η γεώτρηση ανεστάλη μετά από επίσκεψη βιετναμέζικης αντιπροσωπείας στην Κίνα”.
Προσθέτοντας ότι “Η εν λόγω περίπτωση μας δείχνει ότι η εφαρμογή του «δικαίου» του ισχυρού πολύ δύσκολα αναχαιτίζεται, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν συμμαχίες που να εξυπηρετούν σκοπούς άμυνας. Αντίθετα με την Ιαπωνία και τις Φιλιππίνες, το Βιετνάμ δεν συμμετέχει σε αμυντική συμφωνία με τις ΗΠΑ που να προϋποθέτει την προστασία του από τις τελευταίες”.
Zenonas Tziarras 