1.  Πρώτο σημείο (στόχος) είναι η αντιμετώπιση εσωτερικών αλλά κυρίως εξωτερικών προβλημάτων στον 21ο αιώνα με νέα τακτική και η επίτευξη εθνικής μέσω περιφερειακής ασφάλειας.

2.  Δεύτερος στόχος είναι η παράλληλη αύξηση της ισχύος του τουρκικού κράτους και η ανάδειξη της χώρας ως περιφερειακής ηγεμονίας.

Πέραν των στόχων του δόγματος, η τουρκική εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας λόγω του γεωπολιτικού κλίματος που επικρατεί στην περιφέρεια αυτή τη στιγμή, αντιμετωπίζει συγκεκριμένες προκλήσεις. Αυτές οι προκλήσεις προέρχονται από τις αραβικές εξεγέρσεις και από τη συριακή κρίση η οποία αν και είναι μέρος των εξεγέρσεων έχει μια ξεχωριστή υφή λόγω της σύνδεσής της με το Ιράν, το Ιράκ, το Κουρδικό, τα ρωσικά συμφέροντα, την αραβοϊσραηλινή σύγκρουσή, κτλ. Προέρχονται επίσης από το κουρδικό ζήτημα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της Τουρκίας, αλλά και από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Έχουμε επίσης προκλήσεις από Ανατολική Μεσόγειο, διμερή ζητήματα με Κύπρο, Ελλάδα, και Ισραήλ, αλλά και τον εν δυνάμει άξονα που δημιουργείται «Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα».

Θα επικεντρωθώ σε τρία «γεωπολιτικά μέτωπα» στα οποία η Τουρκία προσπαθεί να προσαρμόσει την πολιτική της, κατά τη δική μου εκτίμηση, τουλάχιστον στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Τα τρία μέτωπα είναι: 1) Ο αραβικός κόσμος και οι αραβικές εξεγέρσεις, 2) η Συρία, το Ιράν, το Ιράκ, και το Κουρδικό, και 3) το Ισραήλ, η Κύπρος, και η Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όσον αφορά τον αραβικό κόσμο και τις εξεγέρσεις, η κύρια τακτική που χρησιμοποιείται για την επίτευξη των στόχων, είναι η προώθηση του «τουρκικού μοντέλου» δημοκρατίας – ένας συνδυασμός δηλαδή δημοκρατίας και ηπίου Ισλάμ. Οι στόχοι της προώθησης του «τουρκικού μοντέλου», οι οποίοι στην προκειμένη συγκλίνουν πολλές φορές με αυτούς της Δύσης (ΗΠΑ, ΕΕ), περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη μείωση της περιφερειακής αστάθειας, την αύξηση της ασφάλειας, τη μείωση της τρομοκρατίας, την αποδυνάμωση του Ιράν, και την ανάπτυξη στενών σχέσεων με τις νέες «φιλο-ισλαμικές» κυβερνήσεις που πιθανών να προκύψουν στα αραβικά κράτη μετά τις εξεγέρσεις. Περαιτέρω, απ’ τις τελευταίες στενές σχέσεις μπορεί να απορρέουν αυξημένα οικονομικά και ενεργειακά οφέλη, πιθανή συμμετοχή και επιρροή της Τουρκίας στις όποιες πολιτικές αλλαγές στο εσωτερικό αυτών των χωρών, καθώς και περιορισμός της ισραηλινής περιφερειακής επιρροής.

Σε σχέση με το «μέτωπο» Συρία-Ιράν-Ιράκ και το Κουρδικό το οποίο αφορά και τις τρείς χώρες αλλά και την Τουρκία, οι τακτικές, περιληπτικά πάντα, που χρησιμοποιούνται αυτή τη στιγμή από την Άγκυρα, περιλαμβάνουν καταρχήν τη σταδιακά σκληρότερη ρητορική που έχει υιοθετηθεί από την Τουρκία απέναντι στη Συρία, και μια στενότερη συνεργασία – ή αν θέλετε μια επαναπροσέγγιση – της Τουρκίας με τη Δύση (συγκεκριμένα τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ) για την καλύτερη αντιμετώπιση της κρίσης στη Συρία αλλά και του Ιράν. Είναι σημαντικό ότι αν και με το Ιράν η Τουρκία διατηρεί σχετικά καλές σχέσεις, το θεωρεί ακόμα απειλή. Ας μην ξεχνάμε ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών που αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει, αποτελεί τεράστια απειλή για την Τουρκία στην περιφέρεια. Επιπλέον προσπάθειες της Τουρκιάς περιλαμβάνουν την ενδυνάμωση των σχέσεων της με το Β. Ιράκ και την προσπάθεια για απόκτηση επιρροής στα εσωτερικά δρώμενα του Ιράκ. Αυτό λειτουργεί και σαν στόχος της Δύσης. Δηλαδή, οι ΗΠΑ για παράδειγμα, θα θέλανε την Τουρκία να έχει ένα αυξημένο ρόλο στα εσωτερικά δρώμενα του Ιράκ, ειδικά μετά την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων, ούτως ώστε να μην καταφέρει το Ιράν, το οποίο μέχρι τώρα φέρεται επιτυχημένο, να αυξήσει την επιρροή και τον έλεγχο του επί του Ιράκ.

Οι στόχοι λοιπόν αυτών των τακτικών της Τουρκίας, είναι η αποτροπή κλιμάκωσης του Κουρδικού και του κατακερματισμού της Συρίας, κάτι το οποίο πιθανών να οδηγούσε σε κλιμάκωση του ζητήματος εντός της Τουρκίας και πιθανή ένταση των κουρδικών αιτημάτων, με αυξημένες αυτονομιστικές τάσεις. Επιπρόσθετοι στόχοι περιλαμβάνουν την αντικατάσταση του συριακού καθεστώτος και της περιφερειακής σταθερότητας, τη μείωση της περιφερειακής ισχύος του Ιράν, κάτι το οποίο φαίνεται και με την τοποθέτηση του Νατοϊκού ραντάρ στα εδάφη της, και τη διασφάλιση των περιφερειακών ενεργειακών, οικονομικών, και εμπορικών της σχέσεων. Επίσης, τη διατήρηση των ισορροπιών μεταξύ Αράβων και Δύσης και την αποτροπή περιφερειακής κλιμάκωσης της αστάθειας. Βλέπουμε δηλαδή, ότι προσπαθεί με νύχια και με δόντια, με άλλα λόγια, να διατηρήσει όσο μπορεί, με όσο καλύτερους όρους μπορεί για την ίδια, το statusquo. Αυτό φαίνεται ότι δεν μπορεί να το καταφέρει και γι’ αυτό προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις προκλήσεις που προκύπτουν για να δημιουργήσεις ευκαιρίες.

Όσον αφορά το μέτωπο «Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα», έχουμε τακτικές όπως είναι η σύσφιξη σχέσεων με τον αραβικό κόσμο και το Ιράν, τακτικές δηλαδή οι οποίες συγκρούονται και με πολλά από τα παραπάνω. Σε επίπεδο Διεθνούς Δικαίου και Πολυμερών Οργανισμών έχουμε τακτικές όπως την απειλή για πάγωμα των σχέσεων την ΕΕ κατά τη διάρκεια της κυπριακής ευρωπαϊκής προεδρίας. Έχουμε επίσης εξουσιοδοτήσεις για παράνομες έρευνες εκτός των τουρκικών χωρικών υδάτων, κοντά στο Καστελόριζο, την παράνομη «οριοθέτηση» υφαλοκρηπίδας μεταξύ Τουρκίας και ψευδοκράτους, το μπλοκάρισμα του Ισραήλ από τη Σύνοδο ΝΑΤΟ στο Σικάγο, κτλ. Σε επίπεδο προβολής ήπιας και σκληρής ισχύος έχουμε εξαναγκαστική διπλωματία οι απειλές στα τέλη του 2011 κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και του Ισραήλ. Η παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο είναι συνεχής, ενώ όσον αφορά την ήπια ισχύ έχουμε το «τουρκικό μοντέλο», στο οποίο αναφέρθηκα πριν.

Κύριοι στόχοι των τακτικών αυτών στο μέτωπο Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας είναι, η εξισορρόπηση της Τουρκίας έναντι του Ισραήλ και η αποδυνάμωση της περιφερειακής του ισχύος, η δημιουργία ευνοϊκών για την ίδια τετελεσμένων σε Αιγαίο και Κύπρο, και η αποτροπή του θαλάσσιού της αποκλεισμού. Επίσης, η διατήρηση του μονοπωλίου της σαν ενεργειακός κόμβος, θέλοντας δηλαδή να αποτρέψει και την Κύπρο αλλά και το Ισραήλ από το να μετατραπούν σε ενεργειακούς κόμβους και προμηθευτές ενέργειας της Ευρώπης, ενώ, τέλος, θέλει να αποτρέψει την ενδυνάμωση του άξονα «Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας» και τη μετατροπή του στρατηγικό/στρατιωτικό συνασπισμός.

Αδυναμίες τις τουρκική εξωτερικής πολιτικής, που θα ήθελα να αναφέρω καταληκτικά, υπάρχουν και στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Το σημαντικότερο ζήτημα που αντιμετωπίζει είναι εσωτερικό, και είναι το Κουρδικό. Το Κουρδικό έχει να κάνει τόσο με το εσωτερικό της Τουρκίας, όσο και με την περιφέρεια αλλά και κατά την άποψή μου με το Παλαιστινιακό. Όσο δηλαδή η Τουρκία συνεχίζει να έχει την ίδια στάση με του Κούρδους, τόσο περισσότερο χάνει την αξιοπιστία της στο ζήτημα της υποστήριξης των Παλαιστινίων. Θεωρώ λοιπόν ότι σε βάθος χρόνου αυτό δεν της δίνει την αξιοπιστία να συνεχίσει την ίδια πολιτική. Είναι ένα από τα πολλά μέτωπα που έχει ανοικτά και που δεν θα την ευνοήσει αν συνεχίσει με τους ίδιους ρυθμούς.

Όσον αφορά το τουρκικό μοντέλο δημοκρατίας, ακόμα δεν είναι και τόσο πολύ «μοντέλο» δημοκρατίας, διότι υπάρχουν ακόμα σημαντικά προβλήματα στην Τουρκία όπως η ελεύθερη έκφραση ΜΜΕ και κοινής γνώμης, τα μειονοτικά και εθνοτικά ζητήματα, οι αναχρονιστικοί νόμοι και το δικαστικό σύστημα, και πολλά άλλα. Υπάρχει ακόμα η συνεχής διαμάχη μεταξύ πολιτικού και στρατιωτικού κατεστημένου, η οποία ενώ φαίνεται να γέρνει προς τους ισλαμοδημοκράτες του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει μια σταθερότητα όσον αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα και τη διακυβέρνηση της χώρας.

Στην περίπτωση της Κύπρου, έχουμε τις αυξανόμενες διαδηλώσεις των Τουρκοκυπρίων οι οποίες μειώνουν την αξιοπιστία της Τουρκίας και του Πρωθυπουργού Ερντογάν στη χρήση εθνικιστικής ρητορικής στο εσωτερικό για τη δικαιολόγηση της τουρκικής στάσης στο Κυπριακό. Πέραν όμως αυτού η Τουρκία έχει πλέον να αντιμετωπίσει στην Κύπρο τα ρωσικά, κινεζικά, αμερικανικά και ισραηλινά συμφέροντα.

Τέλος, βλέπουμε γενικότερα μια προσπάθεια διατήρησης ασύμβατων ισορροπιών στην τουρκική εξωτερική πολιτική και τη δημιουργία νέων προβλημάτων στην προσπάθεια εκμετάλλευσης προκλήσεων για τη δημιουργία ευκαιριών. Αυτό οδηγεί, εμένα προσωπικά, στο κύριο συμπέρασμα ότι αν η Τουρκία συνεχίσει με τον ίδιο τρόπο, το μέλλον της διαγράφεται δυσοίωνο. Για να κλείσω, να σημειώσω ότι αυτό που θεωρώ καλύτερο για την Τουρκία και την περιφέρεια, είναι την εγκατάλειψη της πολιτικής των «δύο μέτρων και των δύο σταθμών» από την Άγκυρα, και την αφοσίωση της στην επίλυση των εσωτερικών της προβλημάτων. Ευχαριστώ.

Ερωτήσεις (Ε) & Απαντήσεις (Α)

E: Παρουσιάσατε πολύ καλά, και με σαφήνεια και οξυδέρκεια την πολιτική Νταβούτογλου και το Δόγμα Νταβούτογλου. Μείνατε στο γεγονός των αντιθέσεων και των προβλημάτων που είναι εγγενή στην τουρκική πολιτική στην Μέση Ανατολή – δηλαδή, για παράδειγμά, την στάση απέναντι στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα το οποίο η Άγκυρα υποστηρίζει, και από την άλλη την αποδοχή εγκατάστασης Νατοϊκών ραντάρ, τα οποία βεβαίως η Τεχεράνη θεωρεί ότι στρέφονται εναντίων της. Εξαιρετική εισήγηση πρέπει να πω. Το ερώτημα που θα ήθελα να θέσω είναι το εξής: Πιστεύετε ότι έχει πιθανότητες η τουρκική πολιτική να κερδίσει το στοίχημα της ηγεμονίας του αραβικού κόσμου, ή όχι; Αρκεί δηλαδή να αυτοανακηρυχθείς προστάτης των Παλαιστινίων για να κερδίσεις τον αραβικό κόσμο;

Α (Z.T): Νομίζω ότι αρκούσε μέχρι να ξεσπάσουν οι αραβικές εξεγέρσεις. Από τις αραβικές εξεγέρσεις και μετά, αυτή η προώθηση του τουρκικού μοντέλου – που δεν είναι μοντέλο – δημοκρατίας, που στόχο έχει, μεταξύ άλλων, την – γκραμσιανή αν θέλετε – ηγεμονική επιρροή επί των νεοϊδρυθέντων καθεστώτων ή δημοκρατιών των αραβικών κρατών, δεν μπορεί να ισχύσει όπως θα ίσχυε πριν. Αν λάβουμε υπόψη δηλαδή ότι αυτά τα κράτη θα εξισλαμισθούν, αλλά παράλληλα θα υπάρξει και μια δημοκρατικοποίηση, αυτό σημαίνει ότι η βούληση ή θέληση του λαού θα εκφραστεί, ή αν θέλετε οι πολιτικές ελίτ θα προσπαθήσουν να ικανοποιήσουν αυτή τη θέληση, διότι αυτό γίνεται στις δημοκρατίες. Νομίζω ότι αν και οι λαοί των αραβικών εξεγέρσεων μπορεί να βλέπουν αυτή τη στιγμή το τουρκικό μοντέλο ως κάτι που θα θέλανε, οι ελίτ των χωρών αυτών δεν το θέλουν. Αν πάρουμε την Αίγυπτο δηλαδή, έχουμε μια χώρα πολύ σημαντική στη περιοχή που έχει και ένα παρελθόν ηγέτη του αραβικού κόσμου. Δεν πιστεύω δηλαδή, η Αίγυπτος, στην περίπτωση ανάδειξης των ισλαμιστών ως κυρίαρχης δύναμης να δεχτεί να παραμείνει υπό την ηγεμονία της Τουρκίας. Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Θα προσπαθήσει και η ίδια να αναδειχτεί αν όχι ως περιφερειακή υπερδύναμη, ως η ηγετική δύναμη του αραβικού κόσμου. Και αυτό όχι μόνο δεν θα αφήσει την Τουρκία να ανεδείχθη ως η ηγεμονία του αραβικού κόσμου, αλλά θα δημιουργήσει συγκρούσεις μεταξύ των δύο χωρών και θα δημιουργήσει και ένα άξονα θεωρώ, διότι προφανώς η Αίγυπτος θα έχει περισσότερη αξιοπιστία έναντι της Τουρκίας στον αραβικό κόσμο. Έτσι, θα δημιουργήσει ένα άξονα αραβικό, ο οποίος πιθανότατα θα στραφεί και ενάντια του Ισραήλ οδηγώντας την περιοχή σε μια γενικότερη αποσταθεροποίηση και πόλωση με άλλους όρους. Κάπως έτσι το βλέπω σε γενικές γραμμές.

Ε: Κατά πόσο πιστεύεται ότι θα συνεχίσει και από πού πιστεύεται ότι προέρχεται η ανάπτυξη στην Τουρκία; Ίσως πρέπει να εξετάσουμε αυτό. Διότι και η Ελλάδα αν θυμάστε πριν μερικά χρόνια είχε ανάπτυξη αλλά η φούσκα έσπασε. Μήπως και η τουρκική ανάπτυξη προέρχεται από δάνεια και έχει αβέβαιο μέλλον;

Σχόλιο από πάνελ: Δε διαφωνώ. Πρέπει να ξέρουμε, όπως πολύ σωστά είπες, ότι πριν από λίγα χρόνια είχαμε ρυθμούς ανάπτυξης 6%-7%. Ουσιαστικά ο Ερντογάν έχει κατορθώσει στην ουσία αυτό που είχε κατορθώσει και ο Κεμάλ: να συσπειρώσει τα μεσαία στρώματα, γύρω από το Ισλάμ βέβαια αυτός, όχι γύρω από την κοσμικότητα όπως είχε κάνει ο Κεμάλ, αλλά παρόλα αυτά έχει κατορθώσει να συσπειρώσει ένα μεγάλο μέρος του τουρκικού λαού. Ενώ εμείς [η Ελλάδα] βρισκόμαστε σε μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Ο ελληνικός λαός είναι κατακερματισμένος θα έλεγα. Όχι μόνο πολιτικά. Δεν το παίρνω μόνο από την πολιτική πλευρά. Και κοινωνικά, και οικονομικά, και από πολλές πλευρές. Γι’ αυτό και θεωρείται σπουδαίος ηγέτης στους αραβικούς λαούς της Μέσης Ανατολής ο Ερντογάν.  

Α (Ζ.Τ): Αν και πολιτικός οικονομολόγος δεν είμαι, θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο πράγματα: στο ΑΚΡ, και την οικονομία. Όσον αφορά τον Ερντογάν και το ΑΚΡ ισχύει σε μεγάλο βαθμό αυτό που είπε ο «Χ». Όμως, η δυναμική που έχει αποκτήσει το ΑΚΡ οφείλεται στο γεγονός ότι έχει καταφέρει να συσπειρώσει όχι μόνο τους ισλαμιστές αλλά και τους κοσμικούς διότι παίζει σε πολλά «ταμπλό» όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό. Εάν δείτε τα στατιστικά και γεωγραφικά και τα δημογραφικά των ψηφοφόρων του ΑΚΡ, θα δείτε ότι έχει ψηφοφόρους από όλες τις ηλικίες, μορφωμένους, αμόρφωτους, συντηρητικούς, δημοκρατικούς, ισλαμιστές, μετριοπαθείς, και απ’ όλους. Διότι τους κοροϊδεύει όλους, και συγγνώμη για την έκφρασή μου αλλά αυτό το λέω για όλες τις πολιτικές ελίτ, όλων των χωρών – είναι η προσωπική μου άποψη. Όσον αφορά την αλλαγή Κεμαλιστών και ΑΚΡ, έχει πάλι δίκαιο ο «Χ» όταν λέει για την εσωτερική συσπείρωση και για το γεγονός ότι ο Ερντογάν εμφανίζεται ωσάν ο καινούργιος Κεμάλ, με άλλους όρους, όσον αφορά το εσωτερικό. Στο εξωτερικό η κεμαλική πολιτική ήτανε εν πολλοίς η πολιτική του statusquo, τουλάχιστον μέχρι το 1950. Η πολιτική της προσοχής. Βέβαια, ανάλογα με τις αλλαγές στο εσωτερικό της Τουρκίας, τις διάφορες κυβερνήσεις, συνασπισμούς, κτλ., έχουμε και την εισβολή στην Κύπρο η οποία δεν ήταν καθόλου πολιτική διατήρησης του statusquo. Έχουμε λοιπόν ανακατατάξεις και διακυμάνσεις στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Αυτό όμως που υπάρχει σήμερα και αυτό που κάνει το ΑΚΡ είναι μια σύνθεση των κοσμικών/κεμαλικών και ισλαμικών πολιτικών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό – αυτό βλέπω εγώ. Προσπαθεί σε επίπεδο ρητορικής τουλάχιστον να ανοιχτεί ενώ σε επίπεδο πρακτικής φαίνεται να διατηρεί το statusquo. Να διατηρήσει δηλαδή αυτά που έχει και αν γίνεται να κερδίσει. Αλλά, αν προσέξετε, αυτά που λέει και αυτά που αισιοδοξεί η Τουρκία να αποκτήσει με βάση τη ρητορική της δεν τα επιδιώκει με ουσιαστική χρήση σκληρής ισχύος, πέραν της εξαναγκαστικής διπλωματίας/στρατηγικού εξαναγκασμού. Δεν έχει κάνει ξεκάθαρα βήματα δηλαδή, στην εξωτερική της πολιτική, που να αποτελούν κλασσικά χαρακτηριστικά αναθεωρητικού κράτους. Συνεπώς, σήμερα, δεν μπορούμε να μιλάμε για ένα κράτος καθαρά αναθεωρητικό, τουλάχιστον σε επίπεδο πρακτικής. Όσον αφορά την οικονομία. Η Τουρκία, όπως και η Κίνα, όπως και η Ινδία, και η Βραζιλία, δεν είναι τυχαίο που έχει υψηλό δείκτη ανάπτυξης, τώρα που έχει πέσει ο δείκτης ανάπτυξης όλου του δυτικού κόσμου. Καταρχήν οι χώρες αυτές είχαν τεράστια κοινωνικά στρώματα που ζούσανε μέσα στην απόλυτη φτώχια, τα οποία τώρα τροφοδοτούν σταδιακά τη μεσαία τάξη .Να μην ξεχνάμε επίσης ότι η ανάπτυξη και οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης δεν σημαίνουν απαραίτητα πλούτο. Αν κάποιος παίρνει ένα ευρώ το μήνα μισθό, για παράδειγμα, και τον επόμενο πάρει αύξηση στα δύο, τότε έχεις 100% αύξηση. Αυτό σημαίνει ναι μεν ότι υπάρχει ανάπτυξη στην Τουρκία, αλλά πρέπει να θυμόμαστε και τη σχέση κέντρου-περιφέρειας που υπάρχει στη χώρα. Στο κέντρο, στην Κων/πολη για παράδειγμα, υπάρχει, ναι, αναπτυγμένη μεσαία τάξη, καλύτερες συνθήκες ζωής, κτλ.. Πηγαίνετε όμως και στην περιφέρεια, για πηγαίνετε στην Ανατολή να δείτε πως ζουν οι άνθρωποι, μες τις παράγκες, χωρίς τηλεοράσεις και ηλεκτρικό. Και διότι μιλάμε για ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα όπου λίγο πολύ όλα τα μέρη του είναι αλληλοσυνδεδεμένα, υπάρχουν πολλοί αναλυτές που λένε ότι η κρίση αργά ή γρήγορα θα κτυπήσει την Τουρκία εφόσον η οικονομία της είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτήν της ΕΕ αφού η τελευταία είναι και ο μεγαλύτερος εμπορικός της εταίρος. Και αυτή η κρίση είναι εδώ για να μείνει, όχι για να φύγει. Αυτά για τώρα. Ευχαριστώ.  

Ε: Θα ήθελα να ρωτήσω κατά πόσο οι εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο θα μπορούσαν να συσχετιστούν άμεσα με το Κουρδικό. Υπάρχει σχέση μεταξύ αραβικών εξεγέρσεων και Κουρδικού;

Α (Z.T): Καταρχήν οι αραβικές εξεγέρσεις, και η λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη», δεν ήταν μόνο αραβική, διότι και οι Κούρδοι δεν είναι Άραβες. Το κύμα των εξεγέρσεων ήταν πρώτα απ’ όλα ένα κύμα ελπίδας, αισιοδοξίας, ένα κύμα έμπνευσης. Αυτό το κύμα έχει λειτουργήσει και μέσα στους Κούρδους. Βέβαια το σημαντικότερο γεγονός όσον αφορά το Κουρδικό έχει να κάνει περισσότερο και κυρίως με τη Συρία. Στη Συρία, η αποσταθεροποίηση του καθεστώτος και η ρευστότητα που υπάρχει αυτή τη στιγμή στο εσωτερικό, δίνει έναυσμα και το βήμα, αν θέλετε, στους Κούρδους να διεκδικήσουν περισσότερα – αυτό που πάντα θέλανε να κάνουνε. Και θα σας αναφέρω κάτι που είχε γράψει ο Χασάν Σάλεχ, μέλος του Εθνικού Κουρδικού Συμβουλίου της Συρίας και αναπληρωτής πρόεδρος του κουρδικού κόμματος Γεκιτί που λέει πως: «Η πολιτική αποκέντρωση έχει καταστεί αναγκαία για τη δημιουργία ενός μοντέρνου κράτους, και πιστεύω ότι το ομοσπονδιακό σύστημα είναι ο καλύτερος τρόπος για εσωτερική ειρηνική συμβίωση…[] Στη Συρία υπάρχουν γειτονικές κουρδικές περιοχές τις οποίες η κουρδική κοινότητα μπορεί να διαχειριστεί σαν δική της ομόσπονδη περιφέρεια μέσω της  διαχείρισης των δικών της νομοθετικών, δικαστικών, και εκτελεστικών υποθέσεων, συμμετέχοντας όμως σε ομοσπονδιακές αρχές, ινστιτούτα, και συμβούλια σύμφωνα με την αναλογία του πληθυσμού των.» Δηλαδή, υπάρχουν τάσεις μεγαλύτερης αυτονομίας. Και η αναφορά περί ομόσπονδου συστήματος δεν είναι η πιο ριζοσπαστική πρόταση. Υπάρχουν προτάσεις μέσα στη Συρία, διότι υπάρχουν πολλά κουρδικά κόμματα, που μιλάνε για κανονική αυτονομία. Αυτό, σε συνάρτηση με το τι υπάρχει ήδη στο Ιράκ, και το τι προσπαθεί ήδη το PKK από τα τέλη του ’70, δημιουργεί προοπτικές οι οποίες δεν είναι καθόλου καλές καταρχήν για τη Συρία που βρίσκεται σε χάος, και κατ’ επέκταση για την Τουρκία. Δημιουργεί επίσης βλέψεις, ανάμεσα σε συγκεκριμένους κουρδικούς κύκλους, για αυτό που ονομάζουμε «Μεγάλο Κουρδιστάν» (και συμπεριλαμβάνει εδάφη από Ιράκ, Ιράν, Συρία, και Τουρκία), αν και αυτό τουλάχιστον προς το παρόν αποτελεί περισσότερο σενάριο «επιστημονικής φαντασίας». Νομίζω ότι οι αραβικές εξεγέρσεις έχουν δώσει δυναμική στο Κουρδικό και επίσης μπορούν να δώσουν περισσότερη αξιοπιστία και στο PKK και άλλα κινήματα που θέλουν μεγαλύτερη αυτονομία.