Προ ολίγων ημερών μπήκα σε ένα βιβλιοπωλείο για να δω τι καινούργιο υπάρχει. Κάθισα εκεί αρκετή ώρα αφού το ράφι «πολιτικής και ιστορίας» κέρδισε την προσοχή μου. Λόγω της διάρκειας της παραμονής μου στο βιβλιοπωλείο, η παρουσία μου είχε γίνει αισθητή και έτσι η ιδιοκτήτρια του μαγαζιού με προσέγγισε να ρωτήσει αν χρειάζομαι κάποια βοήθεια και αν ψάχνω κάτι συγκεκριμένο. Της είπα ότι ενδιαφέρομαι γενικά για βιβλία πολιτικού περιεχομένου αν και δεν ψάχνω κάτι συγκεκριμένο. Η επόμενη της ερώτηση ήταν εάν σπουδάζω κάτι που σχετίζεται με πολιτική και έτσι της είπα ότι πράγματι σπουδάζω διεθνή πολιτική. Με ρώτησε τι ακριβώς μελετάνε οι σπουδές διεθνούς πολιτικής και της εξήγησα. Όταν λοιπόν αντιλήφθηκε περί τίνος πρόκειται, με ρώτησε με απορία: «για πες μου, εσύ που ξέρεις, ποιός κυβερνά τον κόσμο;». Η άμεση μου απάντηση ήταν «τι εννοείτε;». Αμέσως ακολούθησε ρωτώντας «ποίος κυβερνά τον κόσμο: οι Αμερικάνοι, οι Κινέζοι, οι Εβραίοι, ποιος;». Μερικές φορές αναπολώ τη στιγμή και γελάω. «Το χρήμα» απάντησα, «το χρήμα κυβερνά τον κόσμο και αυτός που το έχει». «Και ποιος το έχει;», ρώτησε σαν να είχα τις απαντήσεις για το ποιος κινεί τα νήματα του κόσμου, για το ποιος αποφασίζει για τους πολέμους, για το που είναι η κρυψώνα όπου συνεδριάζουν αυτοί που κυβερνάνε, για το «ποίος έχει το χρήμα». Η συζήτηση συνέχισε και επεκτάθηκε σε διάφορα θέματα αλλά η δίψα αυτή για την κατανόηση του κόσμου και της παγκόσμιας κοινωνίας μου κίνησε το ενδιαφέρον και με έβαλε σε σκέψεις. Ποια είναι λοιπόν η φύση αυτού του συστήματος και ποια η θέση μας σ’ αυτό;  «Ποιος κυβερνά τον κόσμο» και «ποιος έχει το χρήμα»;

Οι άνθρωποι έχουν το χρήμα, οι άνθρωποι κυβερνάνε, οι άνθρωποι αποφασίζουν, οι άνθρωποι σκοτώνουν, χειραγωγούν, εκμεταλλεύονται. Και είναι οι άνθρωποι που πεινάνε, που πεθαίνουν, που αρρωσταίνουν, που σκοτώνονται, που παλεύουν και ελπίζουν. Αυτοί, εμείς κυβερνάμε τον κόσμο, εμείς καταστρέφουμε τον κόσμο και ο κόσμος είμαστε εμείς. Ευθύνη έχουμε όλοι, το χρήμα όμως δεν το’ χουν όλοι και συνεπώς δεν κυβερνάνε όλοι οι άνθρωποι. Αυτοί που κυβερνάνε δεν έχουν πατρίδα, δεν έχουν χρώμα ούτε θρησκεία, διότι ούτε το χρήμα έχει. Δεν είναι ούτε Αμερικάνοι, ούτε Κινέζοι, ούτε Εβραίοι, ούτε Ευρωπαίοι, είναι όλοι τους και κανείς από αυτούς.

Πώς χωρίστηκε όμως η ανθρωπότητα και οι κοινωνίες σε αυτά τα διαφορετικά ήδη ανθρώπων; Ο κόσμος, οι χώρες, οι κοινωνίες και οι πολιτισμοί είναι απίστευτα περίπλοκες δομές και αυτό διότι στηρίζονται στον άνθρωπο. Αν σκεφτείτε πόσες φορές κάποιος άνθρωπος μας φαίνεται περίπλοκος ή δύσκολος, θα καταλάβετε πόσο περίπλοκος είναι ο κόσμος, ο γεμάτος από τέτοιους ανθρώπους. Έχουν όμως οι άνθρωποι κοινά: αξίες, ιδέες, θρησκείες, γλώσσες, αντιλήψεις. Για να γίνει λοιπόν ο κόσμος πιο απλός και να μην είναι σαν ζούγκλα, οι άνθρωποι μπήκαν σε κοινωνικές ομάδες και τους έδωσαν ονόματα. Κόμματα, αθλητικές ομάδες, σύλλογοι κτλ. Οι κοινωνικές ομάδες αυτές υπάρχουν σε κάθε χώρα, πολλές από αυτές πανομοιότυπες, με διαφορετικά ονόματα. Η ειρωνεία σ’ αυτό είναι το γεγονός ότι και τις χώρες εμείς τις δημιουργήσαμε, αποτελούν κοινωνικές ομάδες από μόνες τους. Τους δώσαμε σύνορα και όνομα, ταυτιστήκαμε μαζί τους και τις συνδέσαμε με το παρελθόν και τους προγόνους μας, και είπαμε ότι είναι έθνη, και μετά αποφασίσαμε ότι αυτά τα έθνη είναι μοναδικά.

Είναι τραγικό το ότι αθλητικές ομάδες, πολιτισμοί, έθνη και οποιεσδήποτε άλλες κοινωνικές ομάδες με διαφορετικές ταυτότητες, είναι πηγές συγκρούσεων διαφορετικών βαθμών και διαφορετικού χαρακτήρα. Η τραγικότητα βέβαια, βρίσκεται στο ότι μιλάμε για τις ίδιες κοινωνικές δομές που δημιουργήσαμε για να έχουμε ταυτότητα και συλλογικότητα. Στην προσπάθειά μας να δημιουργήσουμε τους εαυτούς μας και να μας δώσουμε «ταυτότητα», δημιουργήσαμε και τους «άλλους» οι οποίοι αν και δημιούργησαν και έχουν και αυτοί την δική τους ταυτότητα, για μας, έχουν και την ταυτότητα που τους δώσαμε εμείς. Το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτό το φαινόμενο, πάνω στο οποίο είναι κτισμένος και ο κόσμος, είναι το γεγονός ότι στην πραγματικότητα οι άνθρωποι δεν είναι και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους όσο νομίζουν.

Αν αποδεχόμασταν για παράδειγμα ότι είμαστε ένα είδος ζώου, ένα είδος υπερεξελιγμένου θηλαστικού, τότε ξεκινώντας από αυτό, είμαστε όλοι οι ίδιοι και διαφέρουμε μόνο από τα υπόλοιπα ζώα. Ναι, πολλοί από εμάς έχουμε διαφορετικά χρώματα και χαρακτηριστικά αλλά το ίδιο και τα ζώα του ίδιου είδους. Φαίνεται λοιπόν, ότι αποφασίσαμε  να δημιουργήσουμε ταυτότητες με βάση αυτά που μας χωρίζουν και όχι αυτά που μας ενώνουν. Γιατί πρέπει κάποιος να’ ναι μαύρος, άσπρος, μουσουλμάνος, χριστιανός, πλούσιος, φτωχός, απολίτιστος ή πολιτισμένος και να μην είναι απλά (συν)άνθρωπος; Θα σας πω γιατί. Διότι ποτέ δεν «είχαν όλοι το χρήμα», διότι ποτέ δεν «κυβερνούσαν όλοι τον κόσμο». Μα θα μου πείτε είναι λογικό, δεν μπορεί όλη η ανθρωπότητα να έχει το χρήμα και να κυβερνά τον κόσμο. Σωστά, το πώς ζούμε όμως σήμερα είναι αποτέλεσμα μιας ιστορικής διαδικασίας. Δεν είχαμε πάντα ταυτότητες αλλά μέσα από τα χρόνια, οι κυβερνώντες δημιουργούσαν εχθρικές ταυτότητες σύμφωνα με τι οι «άλλοι» κατείχαν που «εμείς θέλαμε». Έτσι, όταν αυτός που κυβερνά και έχει το χρήμα αποφασίζει ότι θέλει και άλλο χρήμα, τότε δίνει μια ταυτότητα σε αυτόν από τον οποίο θα το πάρει διαφοροποιώντας τον εαυτό του από αυτόν. Με αυτό τον τρόπο δικαιολογεί και την εχθρική του στάση. Με λίγα λόγια, εδώ μιλάμε για την ιστορία της ανθρώπινης απληστίας, την ιστορία των κατά περιόδους αυτοκρατοριών αλλά και του σήμερα.

Έτσι, στην προσπάθειά μας να δημιουργήσουμε κανόνες, αρχές και δομές που θα απλοποιούσαν την ζωή μας και θα της έδιναν ένα τρόπο λειτουργίας διαφοροποιώντας την από τη ζούγκλα, καταφέραμε ακριβώς το αντίθετο. Σήμερα, όπως και πριν, ο μεγάλος τρώει τον μικρό, είτε αυτό είναι χώρα, επιχείρηση, ομάδα ή άτομα. Στην εποχή όμως που ζούμε τα σύνορα του κόσμου έχουν ξεθωριάσει, οι αποστάσεις έχουν μικρύνει, οι κοινωνίες έχουν συγχωνευθεί, οι εξουσίες το ίδιο. Σιγά-σιγά, ο αριθμός των κοινωνικών ταυτοτήτων που έχουν σημασία μειώνεται. Η ταυτότητα που υπερτερεί όλο και περισσότερο είναι αυτή που καθορίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ανθρώπινη ζωή και όχι αυτή του έθνους, της γλώσσας, της θρησκείας ή του χρώματος. Θα έρθει η στιγμή που οι άνθρωποι δεν θα διακρίνονται με βάση το ποιοι είναι αλλά με βάση το αν έχουν να φάνε, το αν μπορούν να επιβιώσουν. Τότε θα υπάρχουν μόνο δύο ταυτότητες, αυτοί που έχουν το χρήμα και κυβερνάνε και αυτοί που δεν έχουν το χρήμα και παλεύουν.

Ο άνθρωπος λοιπόν κυβερνά τον άνθρωπο και ο άνθρωπος παλεύει τον άνθρωπο. Λέξεις όπως αδικία, εκμετάλλευση και φτώχια, δεν είναι κάτι αόριστο, είναι ανθρώπινα προϊόντα. Τελικά η σύγκρουση μεταξύ των ανθρώπων είναι σύγκρουση επιλογής, είναι η αιώνια σύγκρουση καλού και κακού. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι η ανθρώπινη φύση δεν είναι κακή, πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο άνθρωπος έχει επιλογές. Μεταξύ αυτού που είναι καλό για εκείνον αλλά κακό για τους υπόλοιπους και το γενικό καλό αλλά χωρίς προσωπικό συμφέρον, κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν το πρώτο. Αυτό δημιουργεί ένα σύστημα που περιστρέφεται γύρω από το προσωπικό συμφέρον αναγκάζοντας και τους υπόλοιπους ανθρώπους να ανταποκριθούν με τον ίδιο τρόπο για να επιβιώσουν. Σ’ αυτό το σύστημα λοιπόν ζούμε και εμείς σήμερα, με αυτούς που έχουν το χρήμα να κυβερνούν. Θα αλλάξει; Όχι, κάποια στιγμή η αδικημένη μερίδα τον ανθρώπων θα το προσπαθήσει, αλλά το προσωπικό συμφέρον πάντα θα υπερτερεί. Θα υπάρχει πάντα κάποιος που θα εκμεταλλεύεται τις καταστάσεις επιδιώκοντας περισσότερο χρήμα ή δόξα. Το μόνο που απομένει είναι η προσπάθεια για αλλαγή. Ακούγεται μάταιο, αλλά η προσπάθεια είναι καλύτερη και πιο αξιοπρεπής από την ανοχή και την απάθεια. Η προσπάθεια δημιουργεί ευκαιρίες.